O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Biosfera nima?
   
2. 
   Biosferaning tarkibi va chegaralari.
   
3. 
   Biosfera haqida V.I.Vernadskiy ta’limoti.
   
4. 
   Biosferadagi tirik organizmlarning funksiyalari
   
5. 
   Noosfera haqida tushunchangiz.
   

GLOSSARIY

Biosfera	Biosfera	Biosphere	Yerning tirik organizmlar yashaydigan tashqi qobig’i. U tirik moddalarni (o’simliklar, hayvonlar, mikroorganizmlar), organomineral mahsulotlarni (torf, neft, toshkumir) biokos moddalarni (tirik organizmlar yordamida hosil qilinadi), fazoviy moddalarni va tuproq qatlamini o’z ichiga oladi. Biosferaning chegarasini muhitning tirik organizmlar mavjudligini cheklaydigan omillar aniqlaydi. Biosfera to’g’risidagi ta’limotni akademik V.I. Vernadskiy yaratgan va rivojlantirgan.
Biosfera qo’riqxonalari	Biosfernыye zapovedniki	Biosphere reserves	Biosfera jarayonlarini o’rganishda foydalaniladigan tabiiy quriqxonalarning bir qismi. Dunyoda 300 dan ortiq, Rossiyada 20ta atrofida, O’zbekistonda esa 2 ta biosfera ko’rikxonalari faoliyat ko’rsatib, ularning hammasi YuNESKO ning tabiiy muhit o’zgarishlarini kuzatish bo’yicha qabul qilgan yagona dasturi bilan bog’liq.
Biotexnologik jarayonlar	Biotexnologicheskiye prosessы	Biotechnological processes	Inson tomonidan o’z hayot faoliyati uchun zarur bo’lgan ozuqa mahsulotlarini mikroorganizmlar yordamida yaratilishi.
Noosfera	Noosfera	noosphere	Biosfera rivojining yangi bosqichi, unda insonning ongli faoliyati uning rivojlanishini belgilovchi omil bo’lib hisoblanadi. Bu tushuncha biosfera yevolyusiyasiga inson ta’sirini baholash tufayli paydo bo’lgan.
Redusentlar	Redusentы	decomposers	Organiq qoldiqlarni parchalab ularni anorganik moddalarga aylantiruvchi organizmlar. Ular, asosan mikroorganizmlar va zamburg’lardir.
Fotosintez	Fotosintez	Photosynthesis	Faqat yashil o’simliklar uchun hos bo’lgan murakkab jarayon, uning natijasida karbonat angidrid va suvdan quyosh nuri ishtirokida organik modda hosil bo’ladi va erkin kislorod ajralib chiqadi.
Insoniyat	Chelovechestvo	Humanity	Yer yuzida yashayotgan barcha odamlardan tashkil topgan populyasion tizim. Bu populyasiyaning o’sishi tabiiy resurslar va hayot sharoiti bilan, genetik va ijtimoiy –iqtisodiy jarayonlar bilan chegaralanadi. Aholining o’sish dinamikasini maxsus fan – demografiya o’rganadi. U o’tmishda odamlar sonining o’zgarishi sabablarini aniqlaydi va kelajakda bu o’zgarishlarning qanday borishini bashorat qiladi. Rossiyada keyingi 10-15 yilda demografik holat kritik holga kelib qoldi: o’lim tug’ilishga nisbatan 2 marta oshib ketgan.
Antropogenez	Antropogenez	Anthropogenesis	Odamning kelib chiqishi, jamiyat shakllanishi jarayonida uning tur sifatida namoyon bo’lishi haqidagi fan.

Test