O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

Falsafiy  ongning  yangilanishi  —  serqirra  jarayon.  U  juda  keng  ijtimoiy  mazmunga  ega  bo’lib,  jamiyat 
ma’naviy hayoti,  mafkurasi,  madaniyati va  ta’limi tizimidagi yangilanish, odamlarning ruhiy poklanishi, sobiq 
Ittifoqdan qolgan qaramlik kayfiyatidan xolos bo’lish jarayonining tarkibiy qismidir.  
Falsafiy dunyoqarash o’zgarishining muhim jihatlari quyidagilarda namoyon bo’ladi:  
Birinchidan,  falsafiy  dunyoqarashning  yangilanishi  ijtimoiy  jarayondir.  Ya’ni  u,  avvalo,  taraqqiyotning  bir 
bosqichidan  ikkinchisiga  o’tayotgan  mamlakatdagi  ijtimoiy  munosabatlardagi  uzluksiz  o’zgarishning  tarkibiy 
qismidir.  Falsafadagi  yangilanish  jamiyatdan,  o’z  davridan,  ro’y  berayotgan  ijtimoiy  jarayonlardan  tashqarida 
sodir  bo’ladigan  hodisalar  yig’indisi  emas.  Balki  u  o’zida  ana  shu  ijtimoiy  jarayonlarning  barcha  asosiy 
xususiyatlarini aks ettiradi.  
Ikkinchidan,  mustaqillikka  erishgan  va  uni  mustahkamlashga  harakat  qilayotgan  mamlakatimiz  uchun  bu 
tarixiy zaruratdir. Ya’ni u tasodifiy namoyon bo’ladigan o’tkinchi hodisa emas. Balki o’tish davrining zaruriyati, 
jamiyatni tubdan isloh qilish, odamlarda yangicha tafakkurni shakllantirishdagi asosiy yo’nalishlardan biridir.  
Uchinchidan,  falsafiy  dunyoqarashning  yangilanishi  nafaqat  umumiy  ma’naviy  muhitning,  balki  har  bir 
jamiyat a’zosining ijtimoiy qiyofasi, ruhiy dunyosi, maqsad va ehtiyojlarining o’zgarishi hamdir. Shu ma’noda, u 
buyuk alloma bobomiz Abu Nasr Forobiy orzu qilgan fozil odamlarning komil fazilatlarini shakllantiradigan va 
takomillashtiradigan  
9 
Абу Наср Форобий. «Фозил одамлар фазилатлари» // «Ўғизхондан қолган мулк». - Т.: ¢афур ¢улом нашриёти, 1995 йил, 170-
175-бетлар. 
 
jarayondir
9
.  Ana  shu  nuqtai  nazardan  qaraganda,  u  g’oyat  murakkab  ruhiy  o’zgarishlar,  odamlarning  qullik 
psixologiyasi va mustabid tuzumga xos mafkuraviy asoratlardan xalos bo’lish jarayoni hamdir.  
To’rtinchidan,  falsafiy  ongning  yangilanishi  muayyan  bir  davrda  amalga  oshadi.  Bu  jarayon  bizning 
mamlakatda  o’tish  davriga  to’g’ri  kelmoqda.  Ana  shu  davrda  ijtimoiy  muhitda  yangi  jihatlar  vujudga  keladi, 
odamlarning ruhiyati, qarashlarida tub o’zgarishlar ro’y beradi.  
Beshinchidan, falsafiy dunyoqarashning yangilanishi inkor va vorislik jarayoni hamdir. Unda, bir tomondan, 
o’zbek falsafasida azaldan mavjud bo’lgan, hatto sobiq mustabid tuzum ham yo’qota olmagan ko’p jihatlarning 

---

saqlanib  qolishi  kuzatiladi.  Ikkinchi  tomondan,  yaqinginada  ustuvor  bo’lgan  ko’pgina  sinfiy-partiyaviy 
tamoyillar o’tmishga aylanadi, inkor etiladi. Uchinchi tomondan esa, falsafiy tafakkurda yangi yo’nalishlar o’z 
o’rnini topadi.