O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti

I-BOB. TO’LOV BALANSI VA UNING MAZMUN MOHIYATI

1.1. To’lov balansi tushunchasi va uning tuzilishi.

To’lov balansi — ma’lum davr mobaynida mamlakat ryezidyentlari va tashqi dunyo o’rtasida bo’ladigan bitimlar statistik qayd qilingan xujjatdir. U mamlakatning iqtisodiy aloqalarini aniq-lo’nda ifodalab pul-kryedit, valyuta, byudjyet-soliq, xalqaro savdo siyosatining hamda davlat qarzini boshqarish yo’nalishlarini tanlash uchun indikator vazifasini bajaradi.

Mamlakatning ma’lum vaqtdagi barcha xalqaro iqtisodiy faoliyati, shu jumladan, tashqi savdo, kapital va ishchi kuchi migratsiyasi ham to’lov balansida o’z aksini topadi. Har qanday tashqi iqtisodiy bitim valyuta ayirboshlash va valyuta opyeratsiyalari orqali amalga oshiriladi. Dyemak, mamlakatning jahon bozoridagi faoliyati natijalari pirovardida xorijiy valyuta tushumlari va xarajatlarida ifodalanadi. Shuning uchun ham to’lov balansini bir tomondan, chyetdan kyeladigan barcha tushumlar, ikkinchi tomondan esa, chyetga chiqariladigan barcha to’lovlar ko’rsatilgan hujjatdir dyeb qarash mumkin. Tushum faqat eksport yordamida ta’minlanishi mumkin. Aksincha, xorijiy tovarlarni va xizmatlarni sotib olish (import) uchun to’lovlar va xorijiy valyuta xarajatlari bilan bog’liq bo’ladi. Bunda tovar dyeganda ayirboshlanadigan har qanday narsa tushuniladi, ya’ni, u moddiy nye’mat, xizmat, ishchi kuchi, kapital va valyuta bo’lishi mumkin.

1-jadval