О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi e. D. Yusupov, Z. K. Kusharov

Ishlab  chiqarishni boshqarish
 
-
 bu  ijodiy  jarayon,  о‘ziga  xos bir 
san’at. U rahbarning xilma-xil ish usullarida namoyon bо‘ladi. Bu  usullar  
esa  rahbarga  ushbu  sohada  tadbirkor  kishilarning fikrini  turli  kanallar  
orqali  aniqlash va  bu  ijobiy  fikrlardan boshqarish jarayonida foydalanish 
imkoniyatini beradi.  
U  о‘z  fikrlarini  har  bir  kishining  ongiga  yetkazish  uchun  ham 
ma’lum xislatlarga ega bо‘lishi  kerak. 
Rahbar  suhbatdoshini  shunday  tinglay  bilishi  lozimki,    suhbat  
natijasida  ish  haqida  eng  kо‘p  darajada  foydali  axborot olishi kerak.  
Bunga  esa  boshqarishning,    ayniqsa,  о‘z  qо‘li  ostidagilarning  fikrlariga,  
sо‘zlariga, taklif va tanqidlariga e’tibor bilan munosabatda  bо‘lgandagina  
erishish  mumkin.  Bо‘ysunuvchi yushga  ma’lum ishini bevosita bajaradi 
va bu ishni boshqalardan  kо‘ra  yaxshiroq biladi. 
Shuning uchun  rahbar  о‘z  qо‘l  ostidagilar  bilan  suhbat  qilganida  
о‘zi  uchun  ayniqsa    qimmatli    bо‘lgan    axborotni    olishni  mо‘ljallashi 
kerak. Buning uchun ochiq gaplashish shartini  yaratishi  lozim. Begonalar 
bо‘lmasligi lozim,  telefon  qо‘ng‘iroqlarini  cheklash  va hokazolar talab  
qilinadi. 
Murakkab 
axborot 
tizimlari 
axborotni 
qayta 
ishlashning  
mexanizatsiyalashtirish  va  avtomatlashtirish  darajasi  bо‘yicha  turlarga  
ajratiladi.    Birinchi  guruhga  qо‘lda    yoki    eng    oddiy    mexanizmlar  
yordamida    qayta    ishlanuvchi    axborot    tizimlari    kiradi.    Ikkinchi  
guruhga  axborotni  tо‘plash, qabul qilish va qayta ishlashda mexanizatsiya 
keng  qо‘llaniladigan  axborot  tizimlari  kiradi.  Uchinchi  guruhga 
ma’lumotlarni tizimli  mexanizatsiya vositasi bilan birga avtomatlashtirish 
elementlarini    qо‘llab    qayta    ishlash    va    tо‘plash    qо‘llanilgan  axborot  
tizimlari  kiradi. 
Axborot 
qabul 
qilish, 
uzatish 
va 
qayta 
ishlash 
siklining  
avtomatlashtirilgan  axborot  tizimi  tо‘rtinchi  guruhni  tashkil  etadi. 
Axborotni    qayta    ishlashda    qо‘llaniladigan    boshqaruv    tizimlari 
avtomatlashtirilgan  boshqaruv  tizimi  (ABT)    nomini    olgan.    ABT 
quyidagi  vazifalarni  bajaradi: 
-  axborot  qabul  qilish; 
-  axborotni  qayta  ishlash; 
-  axborotni  yig‘ish va saqlash; 
-  boshqaruv  tashkilotiga  axborot  berish; 

---

163
 
 
-  ijrochilarga  buyruq  uzatish. 
Ilg‘or  axborot  tizimini  loyihalashtirish  jarayoni  quyidagi    vazifalarni  
amalga  oshirishga  asoslanishi  lozim: 
-    korxonada    mavjud    axborot    tizimini    tahlil    qilish,    axborotning 
asosiy  yо‘nalishlarini  о‘rganish; 
-  axborot  tizim ining  iqtisodiy-modelini  ishlab  chiqish; 
-  zarur  axborot  hajmi  va  mazmunini  aniqlash; 
-  axborot  tо‘plash  va  qayta  ishlash  uchun  texnikaviy  vositalarni  
aniqlash; 
-  axborotni  qayta  ishlash  texnologiyasini  yaratish; 
-  axborot  vujudga  kelishi  va  foydalanish  davriyligini  belgilash; 
-  korxonada qо‘llaniladigan axborot uchun  shifrlar  tizimini  yaratish; 
-    axborotni  uzatish  va  qayta  ishlashni  avtomatlashtirish  va 
mexanizatsiyalashtirish  qulay  bо‘lishi  uchun  standart  ma’lumotlarni 
loyihalashtirish; 
-  loyihalashtirish  jarayonida  olingan  barcha  materiallarni  tartibga  
solish  va  rasmiylashtirish. 
Bozor    sharoitida    ishlab    chiqarish    axborot    tizimlarini    ular  
rivojlanishi  va  loyihalashtirishga  tizimli  yondashish  asosida  majmuiy 
tashkil    etishni    talab    etadi.    Bu    talablarga    ma’lumotlarni    qayta  
ishlashning    integratsion    tizimi    javob    beradi.    Uni    turli    darajadagi  
zamonaviy    kompyuterlar,    inson    mashina    tizimini    har    tomonlama 
qо‘llash  asosida  loyihalashtirish  mumkin.