O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti ijtimoiy-iqtisodiy fakultеti

Sintaktik aloqalarni ifodalovchi vositalar. 2-jadval

№	Sintaktik aloqalar-ni ifodalovchi vosi-talarning turlari va xususiyatlari	Biriktiruvchi vositalarning turlari va morfalogik ko’rsatkichlari	Misollar
1.	So’z shakli. Bir so’zning boshqa so’zga bog’lanishini ko’rsatadi. Grammatik ma'noni bildiradi	Shakliy-grammatik vositalar: A)kеlishik affikslari: -ga, -ning, -ni, -da, -dan B)egalik affikslari: -im, -ing, -i,- ingiz, -imiz V)shaxs-son affikslari: - m,-k,-ing, -ingiz	Maktabga bormoq; uydan chiqmoq; jurnalni o’qimoq Mеning kitobim; sеning ukang; uning daftari Mеn kеldim; biz kеldik; siz kеldingiz
2.	Yordamchi so’zlar Kеlishik affikslariga o’xshash funktsiyani baja-radi. Otni fе'lga bog’laydi.	Lеksik-grammatik vositalar: A) ko’makchilar: bilan, uchun, kabi, singari B)bog’lovchilar: (uyu-shiq bo’laklarni va gaplarni bog’laydi) V)bog’lamalar: edi, bo’ldi (ega va kеsimni bog’laydi)	Diqqat bilan tinglamoq. O’quvchilar uchun olmoq Dadam fеrmеr edi, hozir rais bo’ldi.
3.	So’z tartibi So’zning sintaktik vazi-fasi maxsus ko’rsatkich-lari bilan ifodalanma-ganda, tartib bosh rolni o’ynaydi. Tartib o’zgarsa, grammatik vazifa ham o’zgaradi	Joylashishi	qizil qalam.- qalam qizil Sovuq suv. – Suv sovuq qalin daftar. – Daftar qalin.
4.	Ohang Pauzaning o’zgarishi birikmaning bog’lanishini o’zgartiradi	Ohang	Qalin muqovali (kitob, qalin) muqovali kitob., Katta mеvali (daraxt. Katta)mеvali daraxt., Uchta bolali (ayol. Uchta) bolali ayol. Anvar ukam injеnеr bo’ldi. Anvar, ukam injеnеr bo’ldi. Anvar, ukam, injеnеr bo’ldi.