Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus ta'lim vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti

Amaliy mashg‘ulotlarning mavzulari

1. Mumtoz adabiy tur va navlari tasnifi va tadqiqoti tarixidan. 2 soat.
Badiiy adabiyot o'tmish adabiyotshunosligida aruz, qofiya, muammo, she'r navlari va san'atlari tarzida o'rganilgan. "Devonu lug'otit turk"(1073), "Qutadg'u bilig"(1069), "Qisasi ar-Rabg'uziy"(1310), "Muhabbatnoma"(1353) va boshqa asarlarning o'rni. Shayx Ahmad ibn Xudoydod Taroziy "Funun ul-balog'a"(1437) asarida she'r tur va navlari, san'atlari, aruz, qofiya, muammo ilmlari haqida. Alisher Navoiy "Mezon ul-avzon"da, Zahiriddin Muhammad Bobur "Mufassal" (1520)sa turkiy she'r navlari xususida. XX asrning 20-yillari 2-yarmida va keyingi yillarda yaratilgan darslik, dastur, qo’llanma, lug'at, turli tadkiqotlar. "O'zbek klassik she'riyati janrlari" (1979), "Adabiy turlar va janrlar" (1992) va boshqalarning nashri.
2. Qadimgi turkiy adabiy istilohlar. 2 soat.
Turkiy xalqlarning qadimgi davr adabiy atamalari " Devonu lug'otit turk" asarida uchraydi va ular quyidagilar: bilig (maqol), o’tlik yoki o’to'v (o'git, hikmat), tabzug’ (topishmoq), sandrush (tortishuv. munozara), yigi-yo'qlov (marsiya), turtlik, tuyuq (til, zabon, lug'at, so'z, josus), alqish (tangriga, hukmronga, qahramonga olqish), qarg’ash, qoshuq (she'r, qasida, qo'shiq ma'nosida), yir (kuy, maqom), ir va jir ham deyiladi, ko’ch (hajviy she'r), sav (hikmatlar), savlashdi ( masal), irq bitigi (folnomalar), tangrikla (tavbanoma).
3. Adabiyot, badiiy, shoir, she'r, nazm, manzum, manzuma va mansur, nasr atamalari. 2 soat.
Adabiyot so'zi adab va yot - ot (lar) ko'plik qo'shimchasidan iborat bo'lib, odoblar ma'nosini beradi, odob - yaxshi ravish-raftorlar ma'nosiga ega, ko'pligi adabdir. Adab, ya'ni Islomga qadar bu so'z faqat tantanaga taklifni anglatgan, bu so'z orqali insondagi jami a'lo fazilatlar tushunilgan, shundan dono va shoirlarni adib deyishgan. IX asrga kelib bir qator fan nomlariga nisbatan adab so'zi qo’llangan: fapsafa, riyozat (matematika), ilmi nujum (falakiyotshunoslik, yulduzshunoslik), kimyo, tibbiyot, tarix, genealogiya (ajdodshunoslik), poetika (badiiya). XII asrdan e'tiboran adab istilohi endilikda nazm va nasrga nisbatan qo’llana boshlaydi.
4. She'r unsurlari sharhi. 2 soat.
She'r unsurlari (bular aksar qasida va g’azalga taalluqli): misra' (eshikning bir pallasi), bayt (uy), matla' (quyosh, oy, umuman, yulduzlarning chikish joyi) yoki mabda' (buloqning ko'zi), maqta' (qirqilgan), shox bayt (asosiy g'oyani o'zida tajassum etgan bayt, aksaran matla'), taxallus (xulosa qilish, xalos bo'lish, tamom, tugallash) qofiya (ergashmoq, izidan bormoq), radif (otga mingashmoq), hojib (niqob), raviy - rivo so'zidan (tuyaga yuk ortishda ishlatiladigan arkon), ridf (unlilar urg'usi).
5. An'anaviy boblar. 2 soat.
An'anaviy boblar an'anaviy muqaddimotlardan o'zining qat'iy emasligi ila tafovut qiladi. Asar bag'ishlangan shoh, sulton, malik, malika, amir madhi bobi qat’iy muqadsima qismida keladi. Masalan "Qutadg'u bilig", "Hibat ul- haqoyiq", "Qisasi Rabg'uziy"da "hamdu sano" va "na'tu duo"dan so'ng Bug'roxon, Dod Sipohsolor, Nosiruddin To'qbug'abek madhi beriladi. Kitob yozilish sababi ham asar boshida keladi va uning sarlavhasi: "Kitob nazm kilmoqka sabab bayon ayur" (Qutb "Xusravu Shirin"), "Sababi nazmi kitob" (Haydar Xorazmiy "Gulu Navro'z"), "Kitob sababi" (Said Ahmad Mirzo "Taashshuqnoma"), "Dar sababi nazmi kitob" (Amiriy "Dahnoma"). Goho muallif o'z ahvoli xaqida so'z yuritadi, ushbu holat qat'iy emas, u asar ibtidosida yoki intixosida kelishi mumkin.
6. Soqiynoma, muganniynoma va mutribnoma 2 soat.
Soqiynoma mumtoz she'r navlaridan biri, soqiyga murojaat tarzida ibtido topadi, unda may, ishq, yoshlik, ezgulik kuylanadi. Soqiynomaningn ilk shakllari "Shohnoma" (Firdavsiy, 934-1020), "Iskandarnoma" (Nizomiy, 1141-1209) va unga payrav qilingan dostonlar.
7. Mav'iza, masal, maqolat, nukta,