O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi d. Q. Maksumova g’. U. Qobilov

Vodorod energetikasi 
Olimlarning nigohi Dunyo okeani suvlaridagi bitmas-tuganmas zahiraga ega 
bo’lgan  vodorodga  qaratilmoqda.  Shuningdek.  bu  yonilg’ining  afzal  tamoni  – 
uni ishlatishning nisbatan ekologik havfsizligi, undan foydalanganda dvigatellar 
tuzilishini o’zgartirishga hojat yo’qligi, yuqori kaloriyaga egaligi, uzoq muddat 
saqlash  mumkinligi,  mavjud  transport  tarmoqlarida  tashish  mumkinligi,  zaharli 
emasligi  va  h.k.  Ammo,  bugungi  kunga  qadar  yengib  o’tish  qiyin  bo’lgan 
muammo  uni  sanoat  asosida  ishlab  chiqarish  qimmatga  tushishidir.  G’arbiy 
Yevropa,  AQSh,  Avstraliya,  Kanada  va  Yaponiyadagi  600  dan  ortiq  firmalar, 
kompaniyalar, konsernlar, universitet labaratoriyalari va ilmiy-tekshirish jamoat 
tashkilotlari  vodorodni  yoqilg’i  sifatida  arzonlashtirish  bo’yicha  zo’r  berib 
ishlamoqdalar.  Bu  muhim  masalaning  muvaffaqiyatli  hal  etilishi  butun  dunyo 
iqtisodiyotini inqilobiy tarzda o’zgartiradi va atrof-muhitni sog’lomlashtiradi.  
2005 yilda vodorod yoqilg’isi elementlarini ishlab chiqarish butun dunyoda 
32% ga o’sdi. Bir yilda jami 14,5 ming donaga yaqin element ishlab chiqarildi. 
Ularning  yarmidan  ko’p  qismi  REMga(proton-almashinuvchi)  yonilg’i 
elementlariga  to’g’ri  keldi.  Bu ancha ixcham texnologiya bo’lib, u 
avtomobillarda jadal sinovdan o’tkazilmoqda. MSFC  (eritmali karbonatli) 
yoqilg’i elementlari kamroq 
qo’llanilgan. Avtomobillardagi REM 
texnologiyalari amalda bozorlarni 100% egalladi.  
O’tgan yilda 30 ga yaqin yoqilg’i quyish stansiyalari qurildi. Bularning ko’pi 

---

101 
 
AQShda, Kaliforniyada qurilgan. 2005 yilda Dunyo bo’yicha bu stansiyalarning 
umumiy  soni  115  taga  yetgan. 2006 yilda  esa  shunday  vodorod  quyish 
stansiyalarining 30-50 tasi qurilishi kutilgan edi.