|
1-MAVZU
EKOLOGIK BIOTEXNOLOGIYA VA UNING YANGI
RIVOJLANAYOTGAN SOHALARI HAMDA ULARDAN
FOYDALANISH IMKONIYATLARI
O’zbekiston Respublikasida atrof muhit holati, unga ta’siri va muhofaza
qilish, shuningdek, tabiiy resurslardan foydalanishni baholash mexanizmi yoki
keng ma’noda umumlashtirilgan integral tahlili so’nggi yigirma yilda katta
odimlar bilan rivojlandi.
Inson va atrof muhit himoyalanishi holati hamda ifloslangan atrof muhitning
xavfli ta’siri qonuniyatlari va o’zaro munosabati haqidagi bilimlar tizimining
shakllanishi
umumiy
muammosi,
shuningdek
ekologik
xavfsizlikni
ta’minlashning yagona va kompleks tizimini yaratish muammosi vujudga keladi.
O’zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo’mitasi va
uning tuzilmaviy bo’linmalari ma’lumotlari, avval nashr etilgan «O’zbekiston
Respublikasida atrof tabiiy muhit muhofazasi va tabiiy resurslardan
foydalanishning holati to’g’risida»gi milliy ma’ruzalar «Ekologik indikatorlar
bo’yicha O’zbekiston atrof muhiti holatini baholash» atlasi, vazirliklar, idora va
tashkilotlar, BMT Taraqqiyot dasturi, YuNEP, Jahon banki va boshqa xalqaro
tashkilotlar ekologik axborotini umumlashtirish asosida so’nggi 20 yil davomida
atrof muhit va tabiiy resurslardan foydalanish holati va retrospektiv tahlili,
taraqqiyot bahosi, tamoyillari hamda prognozi birinchi marta yoritiladi.
Ekologik xavfsizlikning vujudga kelish mexanizmlari, shaxs, jamiyat,
shuningdek davlat hamda turli faoliyat turiga ixtisoslashgan tashkilotlar,
korxonalar, obyektlar ekologik xavfsizligini ta’minlash bo’yicha tizimli
yondashuvning o’zaro bog’liqligi ochib beriladi|, shuningdek, atrof muhiting
hozirgi holati, tabiiy resurslardan foydalanish, atrof muhitni muhofaza qilish va
sifatini yaxshilash bo’yicha amalga oshirilgan hamda oshirilayotgan faoliyat
haqida ma’lumotlar taqdim etilgan.
10
Ekologik biotexnologiya bu ekologik, ya’ni atrof-muxit muammolarini
yechishda mutanosib biotexnologiyaning qo’llanilishidir. Binobarin, qoldiq
chiqindilarni qayta ishlash, ifloslanishga qarshi kurash, biotexnologik
uslublarning biotexnologik bulmagan texnologiyalar bilan qo’shishdir.
Ifloslanishga qarshi kurash hozirgi kundagi dolzarb muammolardan biri
hisoblanadi. Ishlab chiqarishdagi qoldiqlarni yerga kumish ham atrof muhitning
ifloslanishiga olib keladi. Biroq ekologik biotexnologiyada ko’milgan
chiqindilardan biogaz olish jarayonlarini ham ko’rib chiqish kerak. Bundan
tashqari ekologik biotexnologiya zararkunandalarga qarshi biotexnologik
kurash va azotni biologik fiksasiya qilishni amalga oshiradi. Ekologik
biotexnologiya nuqtai nazardan, aerob jarayonlar muhim hisoblanadi. Bu
jarayonlarda suvni tozalash va uni stabillash ishlari olib boriladi. Buning
uchun turli xildagi reaktorlar konstruksiyalari mavjud. Ma’lumki, hozirgi paytda
respublikamizning qishloq xo’jaligini yanada rivojlantirish, aholini ekologik
toza oziq-ovqat va sanoat mahsulotlari bilan ta’minlash o’z yechimini
kutayotgan muammolardan hisoblanadi. Buning uchun ilmiy tadqiqot ishlari
natijalarini amalda kengroq joriy etish, o’simliklarni tez va muntazam
rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, tuproq tizimini yaxshilash kabi
muammolar ko’ndalang bo’lib turibdi.
Ekologik toza qishloq xo’jalik mahsulotlar ishlab chiqarish nafaqat
agrotexnika qoidalariga amal qilish, mineral va organik o’g’itlarni ko’proq
qo’llashga, balki tuproqning minerologik tarkibi va g’ovakligiga bog’liqdir.
Tuproqning g’ovakligi qancha yuqori bo’lsa, uning filtrlash qobiliyati shuncha
past bo’ladi va bunday tuproqni sog’lom deb bo’lmaydi. Masalan, qumning
g’ovakligi 40% , tufning g’ovakligi 46,6%, torfniki esa 82% ni tashkil
etadi.Tuproq donachalari yirikroq bo’lsa uning g’ovakligi ham shuncha yuqori
bo’ladi. Eng katta g’ovaklar toshloqi tuproqlarda va eng kichik g’ovaklar loy
tuproqda bo’ladi. Agar tuproq g’ovakligi 60-65% ni tashkil etsa unday
tuproqlarda o’z-o’zini tozalash jarayonlari uchun qulay sharoit vujudga keladi.
11
Do'stlaringiz bilan baham: |
