O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi chirchiq davlat pedagogika instituti gumanitar fanlar fakulteti

Agar Rum ahlina zulfung Habashning lashkarin solsa,
Ko‘ngul mulkinda ul soat topilmas hech amon, ey jon.
Sakkoiy ma’shuqaning qoshu ko‘zlari, kipriklarini, ayni paytda noz-karashmalarini tasvirlar ekan, oshiq uchun nihoyatda totli azoblardir. Ma’shuqadan jabr tortish oshiq uchun lazzatli damlardir. SHuning uchun shoir:
Mening bu xasta jonimga sening darding erur marham,
Qiyomatqa teki hargiz bu dardimg‘a davo qilma.
Ishq oshiq uchun tuganmas dard, ammo oshiq bu dardning tuganmasligini istaydi. Darvoqe, agar ishq dardi tugansa, oshiq ruhsiz, o‘lik bir narsadir.
U temuriy hukmdorlardan Xalil Sulton (1405-1409), Mirzo Ulug‘bek, amir Xoja Arslon Tarxonga qasidalar bitgan. Sakkokiy Ulug‘bek saroyida yashab ijod qilgani to‘g‘risida ma’lumotlar bor.^* Bu ma’lumot ham Sakkokiyning shuhratini va shoirlik iqtidorini tasdiqlaydi.
Sakkokiyning g‘azal va qasidalardan iborat devoni etib kelgan.
Shoirning 13 qasidasi bo‘lib, ulardan 5 tasi Mirzo Ulug‘bekka bag‘ishlangan, qolgan qasidalarida u Xalil Sulton, Xo‘ja Muhammad Porso, Arslon Xo‘ja Tarxonlarni madh qiladi.^* Sakkokiy qasidalarining hajmi 12 baytdan 54 baytgacha etadi. Nasibdan keyin gurizgoh (o‘tish) keladi. Gurizgohlar ba’zan 4-5 va undan ortiq baytlardan tashkil topadi. Sakkokiy qasidalarining nasib qismlari biroz cho‘zilgan bo‘lishiga qaramasdan yuksak did bilan yozilgan.
Sakkokiy qasidalari ba’zan nasibsiz, to‘g‘ridan-to‘g‘ri madh bilan boshlanadi. Bunday qasidalar odatda, “Qasidayi mujarrada”, ya’ni “yalang‘och qasida” deyiladi.
Oʻzbek mumtoz adabiyotida yorqin iz qoddirgan, betakror gʻazallar va qasidalar yaratgan yetuk isteʼdod egasi, lirik shoirlardan biri Sakkokiydir.
Sakkokiyning hayoti va faoliyati haqida bizgacha juda kam maʼlumot yetib kelgan. Uning tarjimai holi toʻgʻrisida oʻzining devoni va Alisher Navoiyning “Majolis un-nafois” va “Xutbai davovin” asarlaridan bazi bir maʼlumotlarni bilib olishimiz mumkin. Bundan tashqari, shoir Yaqiniynining “Oʻq va yoy” asarida Sakkokiy turk (oʻzbek) shoirlarining mujtahili (gʻayratlisi) deb taʼriflanishi, uning oʻz zamonasining zabardast shoirlaridan biri ekanligini bildiradi. Sakkokiy movarounnahrlik boʻlib, u Temuriylar saltanatining poytaxti Samarqandda umrguzaronlik qilib ijod etgan.
Sakkokiy – shoirning taxallusi boʻlib, uning asl nomi maʼlum emas. “Sakkok” (pichoqchi) soʻzidan, shoir hunarmand oilada tugʻilgan degan fikrni taxmin qilish mumkin. Sakkokiy XIV asrning ikkinchi yarmida yoki XIV asrning oxirgi choragida tugʻilganini esa hijriy 810 (1407–08) yilda Amir Temurning nabirasi Xalil Sultonga bagʻishlagan qasidasidagi: