89
To`rayev F. Buxoro musiqa folk`lori va shashmaqom bilimdoni// ―Buxoro mavjlar‖.-Buxoro:2012.- № 2.-B.43
61
Xulosa
O‘zbekiston tarixini o‘rganish va uni tadqiq etishda ―Buxoro mavjlari‖
jurnalida chop etilgan maqolalar muhim manba bo‘lib xizmat qiladi. Shuni aytish
kerakki, ushbu tadqiqotning asosiy vazifasi - ―Buxoro mavjlari‖ jurnalda
yoritilayotgan maqolalarda vatanimiz tarixining xolisona yoritishda va so‘nggi
tadqiqotlar va manbalarga tayangan holda asl tariximizni o‘rganishdagi jurnal
sahifalarida joy olgan maqolalarning tutgan o‘rnini ko‘rsatish va uni tahlil
qilish bugun kun sayin rivojlanib o‘zgarish va taraqqiyot sari olg‘a intilayotgan
vatanimizning shonli tarixini yoritishdagi jurnalning o‘rnini yoritib berishdan
iborat. Bularning barchasi tanlangan mavzuning nechog‘lik dolzarbligini
ko‘rsatib beradi.
Biz o‘z tadqiqotimiz natijasida jurnalning 2002-yildan to 2015-yillargacha
chop etilgan nashrlardagi maqolalarni o‘rganib tahlil qilish natijasida ularni
quyidagi tartibda guruhlab sharhlashni lozim topdik.
Birinchi guruhga jurnal sahifalarida keltirilgan manbashunoslikka doir
maqolalar tadqiq etdik. Tadqiqot jarayonida, O‘zbekiston tarixida noyob
hisoblangan qo`lyozmalarning, hozirgi kun olimlari tomonidan tahlil qilinishini
yoritishga harakat qildik. Bu guruhdan joy olgan maqolalarning o‘ziga xos
tomoni shundan iboratki, ushbu manbalardagi ma‘lumotlar O‘rta maxsus va
Oliy ta‘lim tizimidagi o‘quv darsliklarida uchramaydi. Masalan, darsliklarda
Narshaxiyning ―Buxoro tarixi‖ asarining ilk o`zbekcha tarjimasi A.Rasulov
tomonidan 1966 yilda nashr etilganligi ko`rsatilgan bo`lsa , jurnalda H.To`rayev
o‘zining ― ―Buxoro tarixi‖ning ilk tarjimalari‖ nomli maqolasida ushbu masalalar
haqida to‘xtalib, manbalarga tayangan holda ―Buxoro tarixi‖ asarining ilk
o`zbekcha tarjimasi XX asr boshlariga ijod qilgan Abdulmo`min Sattoriy
qalamiga mansubligi haqida qimmatli ma‘lumot beradi. Bundan tashqari bizning
Turon zaminimiz tarixini sovet tuzumi davrida ham tadqiq qilgan olimlarimizning
izlanishlariga ko`p urg`u berilishi kabi qimmatli ma‘lumotlar uchraydi.
62
Ikkinchi guruhga tarixiy shaxslar va ularning faoliyati tahliliga bag`ishlab,
xususan, O`zbekiston tarixida o`chmas iz qoldirgan shaxslarni hukumdor sulola
vakillaridan istisno holatda yoritishga harakat qildik. Bunda asosan, mahalliy
nomdor kishilarning katta martabalarni egallashi va biz bilgan temuriylar
hukumronligi davrida saroy malikalarining davlat siyosatiga oqilona
yondoshishlarini izohlashga harakat qildik.
Uchinch guruhga tarixni moddiy va ashyoviy manbalarsiz tadqiq qilib
bo`lmaganidek, bu mazkur guruhni tarixiy yodgorliklarni tadqiq etilishi
masalalariga bag`ishladik. Unda hozirgi O`zbekiston hududi qolaversa, qadimgi
Buxoro vohasiga tegishli tarixiy yodgorliklarni tahlil qilib, unda jamoat va
hukumat binolarining deyarli barcha turini jurnal sahifalarida keltirilgan
arxeologiyaga oid maqolalar orqali ochib berishga harakat qildik.
To‘rtinchi guruhga biz tarixning etnografiya masalasiga bag`ishlab,
etnografiya sohasiga tegishli bo`lgan urf-odatlar, marosimlar va xalqlarning
turmush tarziga bog`liq ma`lumotlarni o`zbek xalqi misolida tahlil qildik va
hozirgi kunda muomaladan chiqib borayotgan kasb-hunar marosimlari xususan,
miyonbandi marosimini tahlil qilib keng jamoatchilikka qayta eslatishga harakat
qildik.
Barchamizga ma`lumki, O`zbekistonda gazeta va jurnallar rasmiy ravishda
chor hukumati davriga yuzaga kelgan edi. Bu davrda o`lkadagi ziyoli vakillar
matbuotda muhim siyosiy, iqtisodiy va madaniy masalalarga doir ko`plab
maqolalar va axborotlarni chop ettirgandilar. Vaholanki, bular vatanimizning
o`sha davrdagi hayotini o`rganishda muhim o`rin egallagan edi. Mana bugun
istiqlolimiz tufayli ko`lab gazeta va jurnallar qatori Buxoro mavjlari jurnali
ham chop etila boshlandi. Bitiruv malakaviy ishimizda mustaqillik yillarida
vujudga kelgan ushbu jurnalning jamiyat va xalq ongini o‘zgartirishga va ularda
yangicha fikrlashini o‘stirishga va vatanimiz tarixi bilan tanishtirishdagi o‘rnini
yuqoridagi masalalar orqali ko‘rsatib berishga harakat qildik. Mazkur
jurnalning hozirgi davr uchun nechog`lik ahamiyatli ekanligini tahlillarimiz
63
orqali izohladik. Tahlil va xulosalarimizdan kelib quyidagi tavfsiyalarimizni
bermoqchimiz:
Birinchidan, hozirgi kun yoshlarini tarixga qiziqishini orttirish maqsadida
Buxoro mavjlari jurnalini Oliy va o‘rta maxsus talim va`zirligiga tegishli
barcha muassasalarga keng ravishda targ`ib qilish va tarixchi
yoshlarning ushbu jurnalga o`z maqolalari bilan ishtirok etishiga
qiziqtirish;
Ikkinchidan, ushbu jurnalning nashr etilish davrini ko`paytirish ya`ni bir
yilda to`rt marotaba emas, balki bir oyda bir marotaba nashr etilishiga
erishish orqali, uning o`z mushtariylarini sonini oshirib, shu bilan birga
tarixga qiziquvchilarni sonini oshirishga ham erishish;
Uchinchidan, jurnalning hay`at a`zolari va jamoatchilik vakillari bilan
keng mulohazalar qilib, tarixning mavhum jihatlarini va jurnalda
tarixning qaysi jihatlariga oid maqolalar chop etilmayotganligini aniqlab,
tarixga doir maqola yozayotgan har bir muallifni ushbu jihatdan
xabardor qilish va qiziqtirib borish;
To`rtinchidan, jurnalda sahifalaridagi har bir maqolaga keltirilgan
ma`lumotlarni ilmiyligini oshirish maqsadida , keltirilgan ma`lumotni
qaysi manbadan olganligini ko`rsatishishiga erishish(snoska keltirish) va
shu bilan birga ―Buxoro mavjlari‖ jurnalining ilmiy ahamiyatini
oshirishga erishish.
Fikrimiz so`ngida shuni aytmoqchimizki, tarixchi olimlarimizning oldida
vatan ravnaqiga qaratilgan muhim va mas`ulyatli vazifalarni ado etish
ko`ndalang turar ekan, ularni sidqidillik va bilimdonlik bilan amalga oshirish
har bir tarixchining muqaddas burchi deb bilamiz!
64
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov asarlari
I.1. Karimov I.A. O`zbekiston XXI asr bo`sag‘asida: xavfsizlikka taxdid,
barkarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. -T.: O`zbekiston, 1997. -324 b.
I.2. Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q. -Toshkent.: O‘zbekiston, 1998.
-32 b.
I.3. Karimov I.A. Yuksak ma‘navyat- yengilmas kuch.-Toshkent:. Ma‘naviyat,
2008. –108 b.
I.4. Karimov I.A. O‘zbekiston mustaqillikkka erishish ostonasida. –Toshkent.:
O‘zbekiston, 2011. -344 b.
I.5. Karimov I.A. Ona yurtimiz baxr-u iqboli va buyuk kelajagi yo‘lida xizmat
qilish- eng oliy saodatdir. –Toshkent.: O‘zbekiston, 2015. -281 b.
II. Asosiy adabiyotlar.
II.1. Abdulazizova N. O‘zbek jurnalistikasi tarixi. –T.: Akademya, 2002, -192 b.
II.2. Do‘stqorayev B. O‘zbekiston jurnalistkasi tarixi (1870-1917-yil noyabr).
Darslik.-T.:G‘afur G‘ulom. 2009. 378 b.
II.3. Do‘srqorayev B. Ismoil Gasprinskiy va Turkiston.-T.: Sharq, 2005. -288 b.
II.4. Hayitov Sh. Tatar ziyolilari Buxoroda // Buxoro mavjlari. Buxoro, №2 2007.-
B . 41-43. Naimov N. Buxoro matbuotining tug‘ulishi. / Tarixga muhrlangan 90-
yil.‖Buxoronoma‖ gazetasining 90 yilligiga bag‘ishlanadi. Buxoro, 2010. -B.19-
20.
II.5. Ibrohimov I. Ma‘rifat ziyosi // 20.000-uchrashuv ―Buxoronoma‖ gazetasi
20.000-soni chiqqaniga bag‘ishlangan publitsistik risola. Buxoro, 2007. - B. 21.
II.6. Naimov N. Buxoro matbuotining tug‘ulishi. / Tarixga muhrlangan 90-
yil.‖Buxoronoma‖ gazetasining 90 yilligiga bag‘ishlanadi. Buxoro, 2010. -B.19-
20.
II.7. Naimov N. Buxoroi Sharif. –Buxoro, 2005. 55 b.
65
II.8. Ochilov N. Davriy matbuot // O‘zbekiston milliy ensklopedyasi. J. 2. - Т.:
O‘zME nashriyoti. 2006. -B . 227.
II.9. Muhammadjonov A. Qadimgi Buxoro. T.: Fan, 1991. 139 b.
II.10.Nabiyev A. Tarixiy o`lkashunoslik. T.: O`qituvchi. 1996. 152 b.
II.11. Rasulov A, O`rinboyev K. Tarixi Narshaxiy. T.: Meros. 1966 , 278 b.
II.12. Raxmonov K.
―Buxoro axbori‖gazetasi- Buxoro Respublikasi matbuot
organi // Jamiyat va boshqaruv. - Тoshkent, - № 2. 2004. -B. 44-46.
II.13. Raxmonov K. Turkistonda matbuot tarixining dolzarb muammolari.(1870-
1924yy). –Buxoro, 2015. -116 b.
II.14. Rashidov U. Rashidova L. / Бухоро амирлигида жадидчилик ҳаракати ва
унинг шаклланиш омиллари / Из истории культурного наследия Бухары. (10
выпуск).-Бухара, 2006. — С. 81-85.
II.15. Rajabov Q. ―Tarbiyayi atfol‖ // O‘zbekiston milliy ensklopedyasi. J. 8. - Т.:
O‘zME nashriyoti, 2004. - B. 271.
II.16. Rajabov Q. XX asr boshlarida Turkiston yoshlari. Ularning siyosiy faoliyati
va Sharq mamlakatlaridagi yoshlar bilan uzviy aloqalari. // Huquq va burch.-
Toshkent. -№1 2000.-B. 39-43.
II.17. Rajabov Q. Buxoroga qizil armiya bosqini va unga qarshi kurash: tarix
haqiqati (1920-1924-yillar). T.: Ma‘naviyat, 2002. -146 b
II.18. Raxmonov K.Buxoroda mahalliy matbuotning vujudga kelishi tarixidan (XX
asrning birinchi choragi) // Buxoro davlat universiteti ilmiy axboroti. –Buxoro,
2008. -№3. -B. 24-28.
II.19. Raxmonov K. Buxoro Xalq Sovet Respublikasi tarixi matbuot saxifalarida
(1920-1924 yillar)- T.:―Abu Matbuot-Konsalt‖ 2012. -142 b;
II.20. Raxmonov K. Buxoro axbori‖ va ―Ozod Buxoro‖ gazetalari – Buxoro Xalq
Sovet Respublikasi tarixini o‘rganish manbasi‖: tarix fanlari ilmiy darajasini olish
uchun yozilgan dissertastiya avtoreferati. – Toshkent, 2009. –B.32; I
II.21. Rasulov M. Mustaqillik yillarida ―O‘zbekistonda tarixiy va ma‘daniy
yodgorliklarning muhofaza qilinishi va tiklanishi. / O‘zbekiston tarixining dolzarb
66
masalalari: asosiy yo‘nalishlari va yondashuvlar‖ Respublika yosh olimlarining
birinchi ilmiy konferensiya materiallar to‘plami. T:. Sharq, 2009. -304 b.
II.22. Raxmonov K.Matbuotda dunyo mamlakatlaridagi ijtimoiy-siyosiy
muammolar talqini // Buxoro davlat universiteti ilmiy axboroti. –Buxoro,2011. -
№1. -B. 4-8.
II.23.Usmonov Q, G`aniyev D. O`zbekiston : mustaqillik odimlari. T.:
O`qituvchi,1995.- 230 b.
II.24.Sodiqova N. Madaniy merosimiz ishi. – T.: Fan, 1997. 110b.
II.25.G`ulomov S, Usmonov K. Mustaqillik bizga nima berdi. – T.: Fan, 2000. –
230 b.
II.25. Shodmonova S. Turkiston tarixi- matbuot ko‘zgusida.-T.: Yangi nashr,
2011.-293 b.
III. Davriy matbuot.
III.1. Ahad Hasan.Bo`lsak erdik koshki bizlar ham Buxoriddin// ―Buxoro
mavjlari‖.-Buxoro: 2004.-№2.-B.5-6;
III.2. Bahronov D.Buxoro hovuzlari// ―Buxoro mavjlari‖.-Buxoro: 2005.- № 3.
-B. 40-43
II.3. Berdimurodov A. Gavharshodbegim // ―Buxoro mavjlari‖.-Buxoro: 2012.-
№3. –B. 11-13
III.4. Hayitov Sh. Usmonxo`ja Po`latxo`jayev kim edi//‖Buxoro mavjlari‖.-
Buxoro: 2005.- №4. –B.28-29
67
III.5. Halimov T.Buxoroning qadimiy hammomlar// ―Buxoro mavjlari‖.-Buxoro:
2008.- № 3. -B. 39-40
III.6. Jumayev Q .Sadriddin Pochchayev// ―Buxoro mavjlari‖.-Buxoro: 2005.- №
3. – B. 40
III.7. Jo`rayev H. Xattotlik va husnixat-ko`ngil oynasi// ―Buxoro mavjlari‖.-
Buxoro: 2012.- №2. –B.45
III.8 Nasimov B. Qiz Gilam deb atashgan// ―Buxoro mavjlari‖.-Buxoro: 2008.-
№2. –B.50
III.9 Mirzaqulov B. Bars Boykandiy // ―Buxoro mavjlari‖.-Buxoro, 2013.- №3. –
B.19-22.
III.10.Qilichev R. Buxoroda qog`oz sanoati tarixidan// ―Buxoro mavjlari‖.-
Buxoro: 2010.- №4. –B. 26
III.11.. Qurbonova M. Ostonova G.Buxoro ayollari diniy marosimida
―Mavludxonlik‖// ―Buxoro mavjlari‖.-Buxoro: 2007.- №4. –B.48
III.12. Sirojov O. Buxoro karvonsaroylari // ―Buxoro mavjlari‖.-Buxoro: 2010.- №
1. -B. 44-45
III.13. Rajabov Q. Muhammad Rahimxon mang`it sulolasining asoschisi //
―Buxoro mavjlari‖.-Buxoro,2005.-№3.–B.36-37
III.14 Rahmatov J,Qobilov E. Buxorodagi Ulug`bek madrasasi// ―Buxoro
mavjlari‖.-Buxoro: 2010.- № 2. -B. 33
III.15. To`rayev H. Xudoyqulov T. Buxoro tarixining nashri va tarjimalari
haqida// ―Buxoro mavjlari‖.-Buxoro: 2015.-№2.-B.39-41;
III.16..
Tosheva Sh. Ahmad Donish va uning tarixiy risolasi// ―Buxoro
mavjlari‖.-Buxoro: 2007.-№3.-B. 37-40
III.17. Uvatov U.Imom al-Buxoriyning Bag`dodda imtixon qilinishi// ―Buxoro
mavjlari‖.-Buxoro: 2008.- №1. –B.11-12
III.18. Fayzulla Xo`jayevning Berlindan Buxoroga maktubi// ―Buxoro
mavjlari‖.-Buxoro: 2008.-№1.-B.34-35.
68
IV.Internet ma’lumotlar:
IV.1. www.twirpx.com;
IV.2. www.wikipedia.ru;
IV.3.
www.ziyonet.uz
;
IV.4.
www.centrasia.ru
;
69
Do'stlaringiz bilan baham: |