O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti

1.2.Majburiy kasbiy tayyorgarlik
⁸Professionalga aylanish jarayoni - bu notekislik bilan ajralib turadigan murakkab ko'p bosqichli jarayon. Malaka oshirish bosqichiga qarab, izlash va kasb tanlash inqirozlari, kasb-hunar ta'limi inqirozlari, mustaqil kasbiy faoliyat inqirozlari farqlanadi. M.A.Yegorovaning fikriga ko'ra psixologlarni kasbiy tayyorlash bo'yicha o'quv jarayonini tashkil etishning o'ziga xos xususiyatlari quyidagi printsiplarga asoslanishi kerak:
1.Faoliyatga asoslangan - kasbni egallash printsipi mashg'ulotlarni tuzishga imkon beradi, psixologik nazariya va amaliyotning birligini tasdiqlaydi va psixologning barcha turlari uchun ishonchli asos yaratadi.
2. Insonni yoshi-psixologik tadqiqoti, unga ko'ra insonning o'sishi va rivojlanishining asoslari, prenatal davrdan boshlab va undan keyingi barcha yoshgacha - yetuklikka qadar tushuniladi.
3.Kochning kelgusidagi kasbiy faoliyatining yuqori ijtimoiy ahamiyati va dolzarbligini doimiy asoslash - bu psixologning shaxsiy o'sishi vazifasini ta'lim faoliyatiga kiritishdir.
4. Muammolar va tarbiyaviy vazifalarni yetarli darajada shakllantirishga hissa qo'shadigan ruhiy voqelikni bilishga tizimli yondashish o'quv jarayonini insonning yaxlit qiyofasini ochib berishga yo'naltiradi. Tizimli yondashuv an'anaviy o'qitish sxemalarining yetishmovchiligini to'g'irlaydi, innovatsion ta'lim dasturlari va o'qitish uslublarini ishlab chiqishni talab qiladi.

Kelajakdagi psixologiya sohasidagi kouch mutaxassislar - psixologlarining kasbiy tayyorgarligi, bizning fikrimizcha, ikki yo'nalish doirasida amalga oshirilishi kerak: birinchisi - o'quv va kasbiy faoliyatni tashkil etish (psixologik fanlarni samarali o'zlashtirish, mustaqil ta'lim qobiliyatlarini o'zlashtirish) ish, psixologning barcha kasbiy faoliyat turlari bo'yicha muvaffaqiyatli amaliyot); ikkinchisi - psixologning shaxsini shakllantirish, uning kasbiy pozitsiyasini aniqlash.

O.K.Sokolovskaya turli xil tadqiqotlar asosida psixologiyada kasbiy pozitsiyasini shakllantirishning asosiy psixologik xususiyatlarini aquyidagilar deb hisoblaydi:
1.Rivojlanishning faoliyatga asoslangan xususiyati (kasbiy pozitsiya o'quv va kasbiy faoliyat natijasida rivojlanadi, keyingi kasbiy faoliyat uchun bilim, ko'nikma va malakalarni faol egallashga yordam beradi);
2.Rivojlanishning notekis xarakteri (psixologiyada trener kasbiy pozitsiyasini rivojlantirishda yashirin va inqirozli davrlar kuzatiladi, evolyutsion va inqilobiy yo'nalishdagi bosqichlarni ajratish mumkin);
3.Rivojlanishning ehtimollik xususiyati(tayyorgarlik jarayonida turli trenerlarda turlicha xususiyatlarning shakllanishi);
4.Rivojlanishning individual xususiyati (kasbiy pozitsiya shaxsiy xususiyatlar bilan belgilanadi, shu jumladan ularning kasb talablariga muvofiqligi, ta'lim va kasbiy faoliyat motivatsiyasidan, kasbda amalga oshirilgan qadriyatlar va ma'nolardan, faollashuvgacha professional pozitsiyani rivojlantirish mexanizmlari).