Baqo va fano
|
Eternal and transient universe
|
Вечный и
земной мир
|
(arab. baqo – abadiylik, barqarorlik, lomakonlik; fano – o‘tkinchilik) – cheksizlik va cheklilik ma’nolarini bildiradi
|
Bahovuddin Naqshband
|
Bakhovuddin Nakshband
|
Бахавуддин Накшбанд
|
Hazrat Xojai Buzurg, Shoxi Naqshband va Baxouddin Balogardon nomlari bilan ma’lum va mashhur, naqshbandiya ta’limoti va tariqatining asoschisi
|
Bixeviorizm
|
Bixeviorism
|
Бихевиоризм
|
vehaviour – xulq–odat, xatti – harakat) – XIX asr. oxiri XX asr boshlarida psixologiyada paydo bo‘lgan yo‘nalish
|
Borliq
|
Universe
|
Существование
|
butun mavjudotni, uning o‘tmishi, hozirgi davri va kelajagini qamrab oluvchi falsafiy tushuncha
|
Vedalar
|
Vedas
|
Веды
|
hind xalqining qadimgi ma’naviy madaniyati taraqqiyotining asosiy shaklini tashkil etuvchi adabiy yozuvi
|
Buddizm
|
Buddhism
|
Буддизм
|
diniy–falsafiy ta’limot. B. dastlabki jahon dinlardan (xristianlik va islom kabi) biridir
|
Bxagovatgita
|
Bxagovatgita
|
Бхаговатгита
|
qadimgi hindlarning diniy, falsafiy – epik yodgorligi
|
Vandalizm
|
Vandalizm
|
Вандализм
|
ajdodlar tomonidan bunyod etilgan madaniy va ma’naviy boyliklarni, qadriyatlarni asossiz, o‘ylamay yo‘q qilish, vayron qilish g‘oyasi ustuvor bo‘lgan oqim
|
Virtuallik
|
Virtually
|
Виртуализм
|
(ing. virtual reality, virtual – borligicha, lot. virtus – potensial, ehtimollik, energiya, kuch, shuningdek tasavvurdagi xayol) – kompyuter yordamida modellashtirish asosida foydalanuvchi sun’iy dunyoga cho‘mib, maxsus sensorli moslamalar orqali unda harakat qilish imkonini beradi
|
Volyuntarizm
|
Voluntarism
|
Волюнтаризм
|
(lot. Voluntas – iroda) iroda borliqning eng oliy ko‘rinishi deb qarovchi falsafiy oqim
|
Geosiyosat
|
Geopolitics
|
Геополитика
|
turli xil davlat va xalqlarning manfaatlari sistemasi unga bo‘lgan yondashuv uslublari, vositalari u yoki bu hududiy joylashuvi, salohiyotiga bo‘lgan munosabatda ifodalangan maqsadlar o‘z ifodasini topgan tushuncha
|
Gumanizm
|
Humanism
|
Гуманизм
|
insonni himoya qilishga, uning huquqlariga kafillik berishni maqsad qilib olgan ta’limot
|
Davlat
|
State
|
Государство
|
hokimiyatning vujudga kelishi va faoliyat ko‘rsatishi natijasida shakllangan jamiyat hayotini siyosiy tashkil etishni bildiradi
|
Daosizm
|
Daoism
|
Даосизм
|
qadimgi Xitoydagi falsafiy ta’limot
|
Demokratiya
|
Democracy
|
Демократия
|
“xalq hokimiyati” ma’nosini anglatadi
|
Jadidchilik
|
Djadidism
|
Джадидизм
|
XIX asrda milliy ozodlik harakati mafkurasi vazifasini bajargan
|
Jamiyat
|
Society
|
Общество
|
kishilar orasidagi ijtimoiy munosabatlarning tarixiy taraqqiyoti natijasida vujudga kelgan ijtimoiy borliqdir
|
Ideal
|
Ideal
|
Идеал
|
orzu-intilishning oliy maqsadi
|
Idealizm
|
Idealism
|
Идеализм
|
moddiylikni inkor etib, olamning asosida ruh yoki g‘oyalar yotadi, dunyoning mavjudligi va rivojlanib borishida g‘oyalar belgilovchidir, deb ta’kidlovchi qarash
|
Ijtimoiy fikr
|
Social opinion
|
Социальная мысль
|
yuz berayotgan vaziyatlar, voqealar va hatti–harakatlarning jamiyat a’zolari tomonidan ma’qullanishi yoki ma’qullanmasligi
|
Individualizm
|
Individualism
|
Индивидуализм
|
inson individual hayotining alohidaliligini ta’kidlaydi
|
Intuitsiya
|
Intuition
|
Интуиция
|
hech bir mushohada va isbotga tayanmasdan turib, birdaniga, yaxlitligicha qamrab olish asosida yangi bilimga ega bo‘lish jarayoni
|
Kalom
|
Kalam
|
Калам
|
Umumiy ma’noda barcha fikr-mulohazalarni anglatsa, maxsus ma’nosida, islom aqidalarini diniy obro‘li shaxslarga ergashib emas (taqlid), balki aqlga asoslanib sharhlaydigan spekulyativ ilmni (ilm-al-kalom) bildiradi
|
Kamtarlik
|
Humility
|
Скромность
|
shaxsning atrofidagilarga va o‘z–o‘ziga munosabatini ifodalovchi, uning o‘ziga nisbatan ortiqcha izzat–ikrom, e’tibor talab qilmasligida, maqtanishni istamaydigan, mag‘rurlanmaydigan, kamsuqumlikda namoyon bo‘ladigan, axloqiy xislat
|
Kibr
|
Arrogance
|
Высокомерие
|
kibru havo, dimog‘dorlik – o‘z qobiliyatiga, o‘z shaxsiyatiga ortiqcha baho berish, o‘zini boshqalardan yuqori his etish, kalondimog‘lik oqibatida namoyon bo‘ladigan, salbiy shaxsiy sifat
|
Kiberterrorizm
|
Kiberterrorism
|
Кибертерроризм
|
kompyuter sistemasiga hujum
|
Madaniyat
|
Culture
|
Культура
|
u jamiyat taraqqiyoti davomida insonlarning faoliyati tufayli qo‘lga kiritilgan barcha moddiy va ma’naviy yutuqlarning majmuidir
|
Mafkura
|
Ideology
|
Идеология
|
jamiyatdagi muayyan siyosiy, huquqiy, axloqiy, diniy, badiiy, falsafiy, ilmiy qarashlar, fikrlar va g‘oyalar majmui
|
Ma’naviyat
|
Spirituality
|
Духовность
|
insonning butun umri davomida, uning kuchiga kuch qo‘shadigan, idrok va aql–zakovatini kengaytiradigan va mustahkamlaydigan vosita
|
Mentalitet
|
Mentality
|
Менталитет
|
aql, tafakkur, fikr yuritish tarzi, fikrlash usuli, kishi ruhiyati tarzi
|
Millat
|
Nation
|
Нация
|
ma’lum davlat fuqarolarining yagona til va o‘z–o‘zini anglash asosida tashkil topgan etnik birligi
|
Milliy ma’naviy tiklanish
|
National –spiritual renew
|
Национальное духовное возобновление
|
o‘z mustaqilligini qo‘lga keltirishi natijasida milliy rivojlanish borasida ana shu boy berilgan imkoniyatlardan foydalanish, o‘tmishda yaratilgan barcha moddiy va ma’naviy boyliklarni milliy rivojlanishiga yo‘naltirilgan umummilliy faoliyatdir
|
Milliy ong
|
National
|
Национальное сознание
|
millatning mavjud bo‘lishi, uning tarixiy taraqqiyoti va istiqboli bilan bog‘liq omil hisoblanadi
|
Milliy g‘urur
|
National proud
|
Национальная гордость
|
har bir millatning o‘z–o‘zini anglashi natijasida sodir bo‘ladigan ichki ruhiy kayfiyat
|
Mifologiya
|
Mycology
|
Мифология
|
yunon. miphos – doston, qissa, afsona va logos– ta’limot
|
Optimizm
|
Optimism
|
Оптимизм
|
(lot. optimus – eng yaxshi, degan ma’noni bildiradi) kechayotgan voqea, hodisalarning borishiga ikki xil qarama–qarshi fikrlar yoki munosabatlarni yaxshilikka yo‘yish bilan ifodalash
|
Pessimizm
|
Pessimism
|
Пессимизм
|
(lot. ressimus – eng yomon) kechayotgan voqea-hodisalarning sodir bo‘lishiga ikki xil qarama-qarshi fikrlar yoki munosabatlarning oqibatini samarasiz (fatalizm emas), tushkunlikka yo‘yish bilan ifodalaydi
|
Renessans
|
Renaissanice
|
Ренессанс
|
qadimgi yunon madaniyati, fani, falsafasining tiklanishini ifodalaydi
|
Siyosat
|
Policy
|
Политика
|
davlat miqyosida va davlatlararo munosabatlarda hokimiyatni amalga oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan faoliyat
|
Sufiylik
|
Sufism
|
Суфизм
|
islom dini paydo bo‘lgandan so‘ng uning doirasida Qur’on va hadisga mos ravishda shakllangan ta’limot
|
Taqdir
|
Fate
|
Судьба
|
har bir inson hayoti va faoliyatini hamda olamdagi barcha hodisalarni yagona yaratuvchi – Ollox amriga bog‘lovchi, diniy aqida
|
Teizm
|
Teism
|
Теизм
|
diniy-falsafiy ta’limot bo‘lib, olamni, xudo tomonidan yaratilganini tan oladi
|
Tolerantlik
|
Tolerates
|
Толерантизм
|
o‘zgalarning turmush tarzi, xulq-atvori, odatlari, his-tuyg‘ulari, fikr-mulohazalari, g‘oyalari va e’tiqodlariga nisbatan chidamlilik, bag‘rikenglik
|
Ulug‘bek
|
Ulugbek
|
Улугбек
|
Amir Temurning nabirasi, Shohruxning o‘g‘li – Muhammad Tarag‘ay Ulug‘bek (1394–1449) dunyoda, davlat arbobi va olim sifatida ma’lum va mashhur
|
Falsafa
|
Philosophy
|
Философия
|
insonning dunyoda tutgan o‘rni va dunyoqarashining yaxlit sistemaini ifodalovchi ma’naviy faoliyatining bir shakli
|
Fan
|
Science
|
Наука
|
ijtimoiy ong shakllaridan biri. F. tabiat, jamiyat va tafakkur haqidagi yangi bilimlar hosil qilishdan to ularni tadbiq qilishgacha bo‘lgan faoliyatni o‘z ichiga oladi
|
Fuqarolik jamiyati
|
Civil society
|
Гражданское общество
|
yuksak darajada uyushgan, batartib munosabatlar tizimiga tayangan, o'zini o'zi boshqarish mexanizmlari mukammal qaror topgan jamiyatdir
|
Shovinizm
|
Chauvinism
|
Шовинизм
|
boshqa millatlarni mensimaslikni va o‘z millatining ularga nisbatan ustunligini asoslashga qaratilgan g‘oyaviy-nazariy qarashlar
|
|
