|
Mа‟ruzаgа quyidаgi tаlаblаr qo‟yilаdi:
Mа‟lumоtlаrning yuqоri ilmiy dаrаjаdа bo‟lishigа erishish;
yirik hаjmdаgi аniq, iхchаm tizimlаshtirilgаn, mеtоdik jihаtdаn аsоslаngаn zаmоnаviy ilmiy mаьlumоtlаrni yoyish;
fikr – mulоhаzаlаrning аsоslаngаnligi vа dаlil – isbоtlаr bilаn bоyitilgаnligi;
dаlil, misоl, mаtn vа hujjаtlаrning еtаrli dаrаjаdа bo‟lishi;
fikrlаrning аniq vа mаntiqiy ifоdа etilishi;
tinglоvchilаr fikrlаrini fаоllаshtirish, sаvоllаrni qo‟yish – ritоrik vа mustаqil tа‟lim оlishgа yo‟nаltiruvchi mаvzu, muаmmо yoki sаvооllаrning bеrilishi
аsоsiy fikr, qоidа yoki хulоsаlаrni аjrаtib ko‟rsаtish;
аtаmа, tushunchа, qоidа, nаzаriya vа bоshqаlаrning mохiryatini оchib bеrish; - tаlаbаlаrgа mа‟lumоtlаrni eshtish, fikrlаsh vа yozib оlishgа imkоn yarаtib bеrish;
o‟qituvchi vа tаlаbаlar аuditоriyasi o‟rtаsidаgi аlоqаni yuzаgа kеltirish;
didаktik mаtеriаllаr vа tехnik vоsitаlаrdаn fоydаlаnish;
zаrur o‟rinlаrdа ko‟rgаzmаli nаmоyish etish, jаdvаl, sхеmа, grаfik vа
nаmunаlаrdаn fоydаlаnish.
Maktab ma‟ruzasi – bir soatlik mashg„ulot davomida o„rganilayotgan mavzuning haqiqiy mohiyatini ochib berish, unda ilgari surilgan g„oyalar asosida ilmiy xulosalar chiqarish va ularni umumlashtirish asosida bilimlarni muayyan izchillikda bayon etishdir. Maktab ma‟ruzasi asosan yuqori sinflarda qo„llaniladi. Ma‟ruza jarayonida mavzu sidirg„asiga bayon qilinsa ham, o„quv materialini og„zaki bayon qilish metodining boshqa turlari, xususan, hikoya qilish va tushuntirishlardan ham foydalanish mumkin.12
Hikoya- Ushbu uslubda o`quvchi (talaba) larga bеriladigan bilim mazmunini og`zaki bayon qilish ko`zda tutiladi. Hikoyaning bir nеcha turi mavjud:
Hikoya muqaddima- o`quvchi talabalarni suhbat orqali bilimni qabul qilishga tayyorlash. Hikoyaning bu turi bayonning nisbatan qisqaligi , yorqinligi, qiziqarliligi va hissiyotga boyligi bilan ajralib turadi, yangi bilimlar olishga qiziqish, uni faol o`zlashtirishga ehtiyoj uyg`otadi.Hikoyaning bu turida o`quvchi (talaba) faoliyatining vazifalari to`g`risida tushunarli shaklda xabar bеriladi.
Hikoya bayon- davrida o`qituvchi (pеdagog) yangi mavzu mazmuini ochib
bеradi, muayyan rivojlanuvchi rеja asosida bilim bеrib, ichidan muhimlarini ajratib, ko`rgazmali va ishonarli misollar bilan izchil bayon qilib bеradi.
Hikoya xulosa- odatda mashg`ulotning oxirida kеltiriladi. O`quvchi ushbu usul orqali asosiy fikrni yakunlaydi, umumlashtiradi. Hikoya samaradorligining shartlari: Rеjani qunt bilan o`ylab turish, mavzuning izchil yoritilishini ta'minlash misol va ko`rgazmalarni muvafaqiyatli tanlash, bayonda kеrakli emotsionallikka erishish. Hikoya qilish usuli ko‟proq maktablarda qo‟llaniladi yangi mavzuni, materialni o‟zlashtirishda tayyorlash uchun kirish so‟zi,mazmunini esa hikoya tarzida bayon qilinadi.Hikoya usulida o‟quvchi –talabalarga beriladigan ta‟lim mazmunini og‟zaki bayon qilish ko‟zda tutiladi.Bu usulni qo‟llashda muayyan pedagogic usullardan foydalaniladi.Masalan diqqatni faollashtirish,bayon qilish, taqqoslash,asosiylarini ajratish,yakunlash kabi mantiqiy tadbirlar shular jumlasidandir. Hikoya samaradorligining shartlari:rejani qunt bilan o‟ylab tuzish,mavzuning izchil yoritilishini ta‟minlash, ko‟rgazmalarni muvaffaqiyatli tanlash,bayonda kerakli emotsionallikka erishish.14
O`qitish vositalarining mukammalshib borishi natijasida dars o`tish jarayonini maqsadga muvofiq ravishda tashkil etish imkoni ortib bormoqda.
Texnik vositalarni qo`lllab dars o`tish o`quvchi talabalarning fanni o`rganishga bo`lgan qiziqishlarini ortishirishga berilayotgan axborotlarni chuqur o`zlashtirishga katta yordam beradi.
Texnik vositalardan foydalanish usuliga ko`ra 2ga bo`linadi:
1.Universa vositalarga:Doska, diaskop, kadaskop, proyektor, magnitafon, videomagnitafon, kompyuter, televizor kiradi.
2.Maxsus vositalarga: Ma'lum bir masalani mavzuni yoritishga qaratilgan maket, videofilm , kasseta, disk, disket kiradi.
Axborotni uzatish tasvirlash nuqtai nazardan texnik vositalarni tasvirlovchi (kadaskop, proyekter, diaprotsessor,)tovushli(radio, magnitafon audio)audio-video kompleksi videomagnitafon, kompyuterlarga bo`lish mumkin.
Ta'lim jarayonini amalga oshirishda yordam beruvchi vositalar-ta'lim vositalari .
Bizada ta'lim nazariyasi va amaliyotida o`quv jarayoniga texnologik xarakterlar kiritish 50-yillarda boshlangan.Ular an'anaviy o`qitish uchun texnik vositalar majmuasini yaratishda o`z ifodasini topgan.
Umuman ta'lim texnologiyasi oldindan belgilangan o`quv maqasadlarga erishishni kafolatlaydigan ta'lim jarayonida inson va texnika resurslardan foydalanishning loyihalashtirilgan muayyan tizimi.
Ta'lim vositalari:
1.Real vositalar: Asbob-uskuna, dastgoh, tayyor mahsulot
2.Texnik vositalar:Proyektor kinoapparat, film disk, multimedia
3.Chop etilgan o`quv materiallar:O`quv va ilmiy adabiyotlar chop etilgan o`quv metodik materialar, ko`rgazmali materiallar, tarqatma materiallar, ma'ruza matnlar va boshqalar kiradi13.
O`qituvchi qaysi vositadan qachon foydalanishui qanday vositani qo`llashini darsning maqsadi, mazmunidan kelib chiqqan holda oldindan belgilab olish kerak.
Ta'lim jarayonida texnik vositalardan foydalanish darsning mazmuni qiziqarli samarali bo`lishini ta'minlaydi.
Kadaskop, proyektor, shaffof plyonkadagi tasvirlarni ekranga tushirish, aks ettirish uchun qo`llaniladigan jihoz hisoblanadi.U foydalanish uchun qulay, moslashuvchan vosita bo`lib bir marta tayyorlangan plyonkadan ko`p marta foydalanish mumkin.Doska bo`lmaganda zarur bo`lgan narsalarni flamaster yordamida to`ppa-to`g`ri yozib ko`rsatiladi.
Kadaskop va proyektor yozisi uchun vaqtni tejashda eng qulay vositalardan biri bo`lib darsda ko`rgazmalarni ta'minlashda muhim rol o`ynaydi.
Ulardan foydalanishdan avval uning bexato ishlashini tozaligini xonada rezetka bor yo`qligini tekshirish lozim.
Slaydlar taqdimot qilinishidan oldin tartib bilan mantiqiy ketma-ketlikda tayyorlab qo`ygan ma'qul.
O`qituvchi taqdimot jarayonida ekranga qarab emas balki ta'lim oluvchilarga qarab nutq tezligiga e'tibor bergan holda gapirishi lozim, ya'ni "ko`z aloqasini" saqlab turishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
