O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

3. Qiyosiy fonetika. 
Fonetikaning bu turi qardosh tillarning (masalan, o`zbek, qozoq, 
qirg`iz, turkman va boshqa turkiy tillarning) fonetik tizimidagi umumiy va xususiy jihatlarni 
aniqlash imkonini beradi. 
O`zbek va rus tillari fonetikasini qiyosan o`rganish rus maktablarida o`zbek tilini, 
o`zbek maktablarida esa rus tilini o`qitish uslubiyatini takomillashtirish nuqtai nazaridan, 
shuningdek, o`zbek-rus bilingvizmi (ikki tilliligi) masalalarini, bunday bilingvizmning har 
ikkala til strukturasi va sistemasiga ta’sirini aniqlash pozitsiyasidan foydalidir. 
4. Eksperimental (instrumental) fonetika
. Fonetikaning bu turida nutq 
tovushlarining fizik-akustik va artikulyatsion jihatlari maxsus asboblar (pnevmograf, 
ossilograf, fonograf, spektrograf va boshqalar) yordamida tadqiq qilinadi, shu asosda 
tovushlarning sifat va miqdor belgilari (balandligi, kuchi, tembri, spektri, cho`ziqlik 
darajasi), ularning artikulyatsiyasi (hosil bo`lish o`rni, usuli) aniqlanadi. Bunday tadqiqot 
natijalaridan fonetik birliklarning fonologik jihatlarini tavsiflashda foydalaniladi. 
Tekshirish savollari: 
1. Fonetikaning predmeti? 
2. Fonetikaning maqsadi? 
3. Fonetik birliklarga nimalar kiradi? 
4. Segment va supersegment birliklar qanday farqlanadi? 
5. Fonetik birliklarning shakllantiruvchi va tanituvchi vazifalarini qanday tushunasiz? 
6. Fonetik so`z nima? 
7. Fonetikaning qanday turlari bor? 
8. Umumiy fonetika nimani o`rganadi? Xususiy fonetika-chi? 
9. Tavsifiy (sinxron) va tarixiy (diaxron) fonetikalarning farqi nimada? Bu sohalarda 
ishlagan va ishlayotgan tilshunoslardan kimlarni bilasiz? 
10. Qiyosiy va eksperimental fonetikalarda nimalar tadqiq qilinadi? Bu sohaga oid ishlardan 
qaysilarini bilasiz?

---

20 
Mavzu: