O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

2. Buyruq-istak mayli. 
Ish-harakatni bajarish-bajarmaslik haqida buyurish, istash, 
so‘rash,iltimos, maslahat,chaqiriq kabi ma’nolarni ifodalaydi. Buyruq-istak maylidagi fe’l 
xabar maylidan farqli ravishda maxsus mayl ko‘rsatkichlariga ega bo‘lib, bu mayl quyidagicha
tuslanadi: 
B i r l i k 
K o ‘ p l i k 

---

109 
1-
shaxs 
2 -haxs 
3- haxs 
yoz+ay, ishla+yin 
yoz (yoz+gin),
ishla(ishla+gin) 
 
yoz+sin, ishla+sin 
yoz+aylik, ishla+ylik 
yoz+ing, ishla+ng, 
ishla+ngizyoz+sin (lar), 
ishla+sin (lar) 
Birinchi shaxs birligi -(a)y va -(a)yin affiksi yordamida yasaladi: 
boray, so‘zlayin. 
Bu shaxsda so‘zlovchining harakatni bajarish istagi, harakatga bo‘lgan rag‘bati ifodalanadi:
 
Mana bu kitoblarni o‘quvchilarga yetkazay. 
So‘zlovchining o‘ziga o‘zi buyruq berishi mantiqqa to‘g‘ri kelmay-di, shuning uchun 
birinchi shaxs sof buyruq ma’nosida ishlatilmaydi. Xususan, o‘zgaga bo‘lgan murojaatda 
istak bilan birga iltimos ham ifodalanadi: 
Siz bilan boray. 
Xuddi shuningdek hollarda buyruq, 
do‘q ham ifodalanishi mumkin: 
Bu qilig‘ingni ikkinchi ko‘rmay!
Birinchi shaxs ko‘plik faqat istakni emas, harakatga da’vat, iltimos kabi ma’nolarni 
ham ifodalaydi. Chunki bu shakl so‘zlovchidan tashqari u bilan birga bo‘lgan shaxslarni ham 
o‘z ichiga oladi: 
Bir yoqadan bosh chiqaraylik. Keling, mana shu ona-yer oldida so‘z 
beraylik. (P.Qodirov)
Qat’iy buyruq ma’nosi ikkinchi shaxs vositasida ifodalanadi. Chunki bunda nutq 
qaratilgan shaxsning o‘zi qatnashadi:
Salim qoraga ayting, fermada hisob-kitobni 
to‘g‘rilab qo‘ysin. (H. F.)
Bu shaklda sof buyruq bilan birga do‘q qilish, iltimos, hatto yalinish kabi munosabatlar 
ham ifodalanishi mumkin: 
Yo‘qol, dedim! Ko‘zimga ko‘rinma!(do‘q). Stol ustiga 
qo‘ya qol (iltimos). Yo rabbiy, ilmimni ziyoda qilg‘il (o‘tinch). 
Ikkiichi shaxsning