O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

U, bu
olmoshlari juftlanib, quyidagi xususiyatlarga ega bo‘ladi: a) 
u
olmoshi oldin, 
bu
esa keyin keladi. Juftlangan ko‘rsatish olmoshlari bosh, tushum, chiqish va jo‘nalish 
kelishik shakllarida ko‘proq. shaxs, narsa ma’nosini bildiradi: 
Do‘kondan u-bu olib keldim. 
Hozir nafaqadaman, uyda unga-bunga qarayman; 
b) o‘rin-payt kelishigi shaklida 
qo‘llanilib payt yoki o‘rin ma’nosinibildiradi: 
Unda-bunda biznikiga ham kelib 
turing.O‘rik unda-bunda gullabdi.
Ko‘rsatish olmoshlari 
kun, yil, payt, zamon
kabi otlar, 
yoq, tomon, yer
so‘zlar 
bilan birga qo‘llanib, payt yoki o‘rin ravishga ko‘chadi: 
shu kuni, shu yili, shu zamon, bu 
yoqqa, shu yerda, u tomonda
. 
Ko‘rsatish olmoshlari gapda quyidagi vazifalarda keladi: a) ega: 
Mustaqillik
. 
Bu-
biz uchun katta sharafdir; 
b) tuldiruvchi:
Shularni odam yaratgan, ularda odam qo‘lining 
izi bor. (S.Ahm.); 
d) aniqlovchi: 
Qiz go‘yo o‘sha devordagi surat ichidan chiqib 
kelayotgandek tuyulardi. (M.Qoriyev); 
e) hol: 
Hayotga doim tabassum bilan boq, ana 
shunda hayot Senga do‘stona qo‘l cho‘zadi;
f) kesim: 
Niyatim ham shu edi. (S. Ahm.)

---

99 
Bundan tashqari, ko‘rsatish olmoshlari ergashgan qo‘shma gap tarkibida nisbiy so‘z 
vazifasida ham qo‘llanadi: 
U shuni tushundiki, Zamira telefonda eshitgan muhim bir 
gapni aytmadi. (P.Q.) Shunday ajoyib odamlar bo‘ladiki, ularni mansab ham, shon-
shuhrat ham o‘zgartirmaydi.(H.G‘)
4-§. So‘roq olmoshlari. 
Nutq jarayonida ishtirok etuvchilarga ma’lum bo‘lmagan narsani 
aniqlab bilish uchun ishlatiladigan olmoshlar so‘roq olmoshlari deyiladi. 
So‘roq olmoshlari shaxsga 
(kim), 
narsaga 
(nima), 
belgiga 
(qaysi, qanday), 
miqdorga 
(necha, qancha), 
vaqtga 
(qachon), 
maqsad va sababga 
(nega, nimaga) 
va o‘ringa 
(qani) 
munosabat bildirishiga ko‘ra o‘zaro farqlanadi. 
1. Kim 
olmoshi shaxslarga nisbatan qo‘llanadi va quyidagicha xususiyatlarga 
ega bo‘ladi: 1)shaxsga nisbatan so‘roq, ifodalaydi va otlar kabi egalik, kelishik va ko‘plik 
qo‘shimchalarini qabul qiladi: