O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus Ta’lim vazirligi Buxoro Davlat Universitet Kimyo-biologiya fakulteti analitik kimyo fanidan

Аммиакли усул

• Паст босимли қурилмалар қўпол, баҳайбат бўлиб, аммиакни аммиак-азотводород аралашмасидан конденсатлаб, ажратиб олишда қўшимча электр энергияси талаб қилгани учун кенг қўлланилмайди.
• Катта босимда ишлайдиган аммиак ишлаб чиқариш қурилмалари ҳам кенг қўлланилмайди, чунки улар мураккаб тузилган ва қалин ясалган аппаратларни талаб қилади.

Аммиакли усул

• МДҲ ва чет элда кўп тарқалган қурилмалар - бу ўрта босимда ишлайдиган қурилмалардир. Ҳозирги вақтда ўрта 29-34 МПа да ишлайдиган, бирламчи қуввати йирик, кунига 600, 1360 ва 1420 тонна синтетик аммиак ишлаб чиқарадиган қурилмалар кенг тарқалгандир.

Аммиакли усул

• Кунига 600 тонна аммиак ишлаб чиарадиган қурилмаларда тоза N2 +Н2 аралашмаси кўп мақсадли сиқувчи машинада 33МПа гача сиқилиб, совуқ исссиқлик алмашгич қувирлари орқали ўтиб 290 К гача совиб (совиш жараёни сепаратордан чиқаётган совуқ газ ҳисобига бўлади) аммиакли буғлатгичга киради. (у ерда циркуляцион гази 270 К гача совутилади). Шуни таъкидлаш керакки, назарий жиҳатдан 1 тонна аммиак ишлаб чиқариш учун 2633 м3 азот водород аралашмаси керак, амалиётда эса бу миқдор 2800-2900м3 ни ташкил этади.

• 1-rasm. O’rta bosimda ammiak ishlab chiqarish sxemasi.
• 1-sintez kolonnasi; 2-bug’ qozoni suvini qizdirgichi; 3-suvli sovutgich’ 4-kondensator;
• 5-sirkulyatsiyalovchi(aylantiruvchi) turbokompressor; 6-kondensatsiya kolonasi;
• 7-bug’lantirgich; I-aylanma azot-vodorodli aralashma; II-gazsimon ammiak; III- suyuq ammiak;
• IV-toza azot-vodorodli aralashma; V-suyuq ammiak ombori; VI-bug’ qozonlar uchun suv.

• Yangi qudratli yirik ishlab chiqarish qurilmalarini loyihalashda fan va texnikaning so’nggi yutuqlariga asoslanib, eng kam energiya, kapital mablag’ sarflangan holda, yuqori unumdorlik bilan eng arzon tayyor mahsulot ishlab chiqarish maqsad qilib qo’yiladi.
• Ammiak ishlab chiqarishda bu maqsadga, reaksiya issiqligidan to’liqroq foydalanish imkoniyatini beruvchi yirik agregatlarni barpo etish orqali erishiladi. Shunda eng so’nggi fan yutuqlari asosida ishlovchi metan konversiyasi bilan birga ammiak sintezini qo’shib amalga oshiruvchi ammiak sintezi qurilmasining sxemasi 2-rasmda berilgan. Bunda havo bilan sovutuvchi uskunalar keng qo’llanilgan, bu suv sarfini ham ancha kamaytiradi. Bu esa hukumatimizning texnik maqsadlarda suv sarfini kamaytirish haqidagi qarorlariga amaliy javobdir. Bu zavodning quvvati 1500t/sutkaga teng bo’lib: bunda ikki bosqichli bug’ havoli metan konversiyasi, CO ning yuqori va past haroratli konversiyasi, monoetalomin bilan CO2 dan tozalash, CO va CO2 dan katalitik gidrogånlash yo’li bilan batamom tozalash usullari qo’llaniladi.

• AMMIAK ISHLAB CHIQARISHNING
• HOZIRGI ZAMON SXEMASI. 

• 2-rasm. Metan konversiyasi bilan birga ammiak sintezini qo’shib amalga oshiruvchi qurilmaning sxemasi.1-tabiiy gaz qizdirgichi; 2-organik oltingugurtni gidrogenlash reaktori; 3-vodorod sulfid adsorberi; 4-issiqlik almashtirgich; 5-quvursimon pech metan konvertori; 6-yoqish pechi; 7-konvertorli metan shaxtasi; 8-bug’ qozoni; 9-CO gazining birinchi darajali konvertori; 10-CO gazining ikkinchi darajali konvertori; 11-issiq almashtirgich; 12-SO2 reaktori; 13-SO adsorberi; 14,24-havo sovitgichi;15-metanator;
• 16-gaz trubinali trubokompressor; 17- bug’ trubinasi;18-ammiak sovutgichi; 19-birlamchi separator; 20-ikkilamchi separator;21-sovuq issiq almashgich; 22-bug’ qozonlarini qizdirgichi; 23-issiq almashgich;25-ammiak sintezi kolonnasi.