O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

 
Е=hcλ
 


hc
c
m
hv
E



2
 
Е=h/cλ
 
 

---

99 
 
15-§. FOTOEFFEKT HODISASI 
GENRIX GERS
(1857-
1894). 
Nemis fizigi.
 
Ilmiy 
yo’nalishi elektrodinamikaga 
bag’ishlangan. 
1887–yilda 
elektromagnit 
tebranishlar 
generatorining konstruktsiya-
sini ishlab chiqqan va bu 
tebranishlarni rezonans yo’li 
bilan topish uslubiyatini berdi. 
Buning 
natijasida 
ochiq 
vibratorning 
nazariyasini 
yaratdi. 
1887-yilda 
ochiq 
tebranish vibratori yordamida 
elektromagnit to’lqinlarning 
fazoda tarqalishini isbotlagan. 
Elektromagnit to’lqinlarning 
qaytishi, sinishi, interferensi-
yalanishi 
va 
qutblanishini 
aniqlagan. 
Elektromagnit 
to’lqinlarning tezligi yorug’-
likning vakuumdagi tezligiga 
tengligini isbotlagan.
 
1890-
yilda 
elektr 
va 
magnit 
maydonlarning 
o’zaro 
bog’liqlik 
tenglamasini 
tuzgan. 
1887-yilda 
tashqi 
fotoeffekt hodisaini kuzatdi. 
1890-yilda 
harakatlanuvchi 
tizmlarda elektromagnit hodi-
salarning umumiy nazariya-
sini yaratgan. Katod nurlari 
bilan shug’ullangan. 
15.1. Fotoeffekt hodisasi. Gers tajribasi. 
Yorug’lik ta’sirida metallardan elektronlarning ajralib 
chiqish hodisasi 
tashqi fotoeffekt 
deyiladi. Bu hodisani 
1887-yilda G.Gers kashf qilgan. Gers tajribasiga ko’ra 
metallarga utrabinafsha nurar ta’sir etganda metall parchasi 
ulangan elektrometrda musbat zaryad hosil bo’lganligini 
ko’rsatadi. A.Stoletov Gers tajribasini davom ettirib, 
tajribani ikkita plastinka yordamida amalgam oshirgan. 
Bunda katod plastinkasi manbaning manfiy qutubga, anod 
esa 
musbat 
qutubga 
ulangan. 
Katod 
plastinkasi 
ultrabinafsha nurlar bilan yoritilganda zanjirda elektr tok 
hosil bo’lganligini kuzatadi.
Agar tashqi fotoeffekt asosan o’tkazgichlarda ro’y 
berishi va ulardagi elektronlarning atom va molekulalarga 
bog’lanish energiyasi juda kichikligini e’tiborga olsak, 
atomlar va molekulalardan ajralib chiqqan elektronlar 
fotoefektda vujudga keltiradi. 
Agar atom yoki molekulaning elektronlari moddaning 
ichida erkin elektronlar sifatida qolsa, bunday hodisaga