O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

 
6.1. Difraksion panjara 
 
 
Difraksion panjara -
bu davriy ravishda tirqish va to’siqlardan iborat 
tiniq optik qurilma hisoblanadi. Tirqish kenligi 
b
va to’siq kenligi 
a
bo’lsa, 
difraksion panjaraning davri 
d = a + b
bo’ladi. Bu vaqtda panjaradagi 
tirqishlar soni:
d
l
N

. 
bu yerda: 
l
– panjaraning eni. Bu tizimga parallel yorug’liklar 
tushganda Fraungoffer difraksiyasi vujudga kelib,
 
nurlar tushish yo’nalishiga 
nisbatan φ burchakka og’adilar. Bu nurlar linza yordamida to’planganda, 
linzaning fokal tekisligida o’zaro bir-birini almashtiruvchi oq va qora 
tasmalar hosil bo’ladi (6.1-rasm).
Bu vaqtda difraksion manzara bir nechta maksimumlardan iborat 
bo’ladi. Difraksiya vaqtida φ burchak-ning ma’lum qiymatlarida ikkala 
tirqishning mos nuqtalaridan kelayotgan nurlar bir xil fazada bo’ladi. Bu 
nurlarning interferensiyalanishi natijasida intensivlikning asosiy maksimumi 
kuzatiladi.
2
2
sin


k
d

, k = 0, 1, 2, 3 …. (6.1)
 
Kuzatish burchagi φ ning ma’ lum qiymatlarida nurlar qarama-qarshi 
fazada bo’lib yo’llar farqi yarim to’lqin uzunligiga juft karrali bo’ladi, bu 
holda nurlarning interferensiyalasnishi natijasida yorug’lik intensivligining 
so’nishi kuzatiladi va qo’shimcha minimumlik sharti bajariladi.
2
2
sin


k
d


(6.3) 
Kuzatish burchagining ma’lum qiymatlari:
2
)
1
2
(
sin





k
d
(6.4) 
kuzatiladi va bu shart qo’shimcha maksimumlar sharti hisoblanadi.