O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

Lumen/1 sr
burchak bo’ylab 1 cd yorug’lik kuchiga teng nurlanish chiqariladigan 
nuqtaviy manbaning yoru’glik oqimi. 
 
E yoritilganlik – 
S yuzali sirtga tushayotgan Ф yorug’lik oqimining 
shu yuzaga nisbati bilan aniqlanadi:
S
E


(1.15) 
Yoritilganlikning birligi – l y u k s (lx).
Lyuks – 1 
lm
yorug’lik oqimining 1 
m
2
yuzada tekis taqsimlanganda 
hosil qiladigan yoritilganligi (1.9-rasm). 
Yoritilganlik ham yorug’lik manbaining kuchiga, ham yorug’lik 
manbaidagi sirt orasidagi masofaga bog’liq bo’ladi. Aytaylik, R radiusli sfera 
markazida yorug’lik kuchi I bo’lgan nuqtaviy manba joylashgan bo’lsin. 
Agar bu holda barcha nurlar sferaning ichki radiusiga tik tushishini va 
sferaning sirti S=4π R
2
bo’lishini e’tiborga olsak, unda (1.15) ifodadan 
foydalanib yoritilganlik uchun quyidagi formulani topish mumkin: 

---

14 
2
2
4
4
R
I
R
I
E




(1.16) 
1.9-rasm. “Yoritilganlik” animatsiyasidan fragment
Demak, yorug’lik tushayotgan sirtdagi yoritilganlik yorug’lik kuchiga 
to’g’ri, yorug’lik manbaidan yoritilayotgan sirtgacha bo’lgan masofaning 
kvadratiga esa teskari proporsional bo’ladi. 
Mehnat unumdorligini orttirish va ko’zning ko’rish qobiliyatini saqlab qolish 
maqsadida ish joylarining yoritilganligi uchun turli mezonlar belgilangan. Quyida 
ularning ba’zilarini keltiramiz. 
jadval 
Faoliyat turi 
Yoritilganlik (lyuks) 
O’qish uchun 
30-50 
Nozik ishlar uchun 
100-200 
Rasmga olishda 
10 000 va undan ortiq 
Kino ekranida 
20-80 
Havo bulut bo’lganda 
1 000 va undan ortiq 
Bulutsiz kunda tush vaqtida 
100 000 
Oy to’lgan tunda 
0,2