O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Foydalanilgan adabiyotlar. ................................................................................... 66 

Ilovalar ................................................................................................................... 67

 

 

---

 

 

3 

KIRISH. 

 

O‘zbekistonda  ijtimoiy-iqtisodiy  sohada,  shu  jumladan  axborot-

kommunikatsiya 

texnologiyalari, 

zamonaviy 

axborotlashgan 

jamiyatni 

shakllantirish  borasida  keng  ko‘lamli  islohotlar  izchillik  bilan  va  aniq  maqsadni 

ko‘zlab amalga oshirilmoqda. 

Davlatimiz rahbari 2009-yilning asosiy yakunlari va 2010-yilda mamlakatni 

ijtimoiy-iqtisodiy 

rivojlantirishning  eng  muhim  ustuvor  yo‘nalishlariga 

bag‘ishlangan  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  majlisidagi 

ma’ruzasida  ta’kidlaganidek,  “kommunikatsiya  tizimlarini  rivojlantirish  haqida 

gapirganda,  yuqori  texnologik  telekommunikatsiya  tarmog‘ini  rivojlantirish  biz 

uchun muhim strategik ahamiyatga ega ekanini alohida qayd etish darkor. Bugungi 

kunda  hayotimizni  kompyuter  texnikasi,  axborot  texnologiyalari,  internet,  mobil 

telefon aloqasisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi”. 

Inson  o’zining  butun  umri  davomida  shaxsiy  jismoniy  ishlarini  mexanik 

qurilmalarga yo’qlashga intilib kelgan. Ushbu intilishlar oqibatda richag, g’ildirak, 

shamol  tegirmoni  kabi  mexanizmlarning  bunyod  etilishiga  olib  keldi  va  bug’, 

elektr va boshqa ko’rinishdagi energiyalardan foydalanish imkonini yaratdi. Sanoat 

inqilobi  energiyalarni  ishlab  chiqarish  jarayonlarida  foydalanishga  yo’naltirilgan. 

Keyinchalik  o’zaro  almashuv  tamoyilidan  foydalanilgan  holda  faoliyat 

ko’rsatadigan  ommaviy  ishlab  chiqarish  paydo  bo’ldi.  To’xtovsiz  intilish  oqibati 

natijada  mexanizatsiyalashning  murakkab  ko’rinishlarini  bunyod  etib,  inson 

jismoniy 

mehnatini 

yengillashtirish 

mumkin 

bo’lgan 

sharoitda 

to’liq 

almashtirishga  olib  kelish  uchun  sharoit  yaratdi.  Buning  asosiy  natijasi  mehnat 

unumdorligining  oshishi  bo’lib  hisoblanadi.  Texnikaviy  taraqqiyot  uzoq 

zanjirining  navbatdagi  qadami  avtomatlashtirish  bo’ldi.  Oldin  ta’kidlab 

o’tilganidek,  «avtomatlashtirish»  ni  turli  tarzda  tasawur  etish  mumkin.  Xohlagan 

mulohazada  ham  avtomatlashtirish  deganda  mexaniqaviy  ishni  odam  ishtirokisiz 

bajarishda energiyadan foydalanishni tasavur etiladi. 

---

 

 

4 

Avtomatlashtirish  atamasi  (termini)  ishlab  chiqarish  jarayonini  boshqarish 

uchun  kerak  bo’ladigan  informatsiya  oqimiga  ham  tegishlidir.  Shunday  qilib, 

avtomatlashtirish bevosita ishlab chiqarishning o’zida informatsiyani qayta ishlash 

sohasida ham amalga oshirilishi mumkin. 

Hozirgi  kunda  juda  keng  ma’noda,  ayniqsa,  iqtisodda,  informatsiya 

(axborot) muhim strategik resurs bo’lib hisoblanadi. 

Ma’lumotlarni  qayta  ishlash  ma’lum  bir  maqsadni  amalga  oshirish  uchun 

kerak  bo’ladigan  ketma-ket  bajariladigan  operatsiyalardan  tashkil  topgan  bo’ladi. 

Shunday  qilib,  faktlar  ma’lumotlarni  qayta  ishlash  uchun  xom  ashyo  bo’lib 

hisoblanadi. 

Hozirgi  zamon  korxonalarida  boshqaruvning  turli  xil  bosqichlarida  qaror 

qabul  qilish  uchun  kerak  bo’lgan  boshlang’ich  ma’lumotlar  juda  keng 

miqyosdadir.  Faktlar  shunchalik  ko’pki,  qayta  ishlov  uchun  eng  keraklilarigina 

uzatiladi.  Ma’lumotlarni  qayta  ishlashning  muhim  masalalaridan  biri  kerakli 

informatsiyalarni  yig’ish,  ularni  navlarga  ajratish,  klassifikatsiyalash,  turli  xil 

faktlarning o’zaro bog’liqligini topish bo’lib hisoblanadi.