O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti

1.6.Mijoz bilan ishlashda shaxsiy va kasbiy jihatlarni farqlash
Psixolog ishi axloqi umuminsoniy axloqiy va axloqiy qadriyatlarga asoslanadi. Shaxsni erkin va har tomonlama rivojlantirish g'oyalari va uni hurmat qilish, odamlarni bir-biriga yaqinlashtirish, adolatli, insonparvar, farovon jamiyatni yaratish psixolog faoliyati uchun hal qiluvchi hisoblanadi. Psixolog ishining axloqiy tamoyillari va qoidalari uning kasbiy mahorati, harakatlarining insonparvarligi, u bilan ishlaydigan odamlarning hurmat-ehtiromi va psixologning sa'y-harakatlari saqlanib qoladigan va mustahkamlanadigan sharoitlarni shakllantiradi.
1.Hurmat tamoyili
Psixolog shaxsiy qadr-qimmatini, inson huquqlari va erkinliklarini hurmat qilishdan kelib chiqadi, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va inson huquqlariga oid xalqaro hujjatlar tomonidan e'lon qilingan va kafolatlangan.
Hurmat tamoyiliga quyidagilar kiradi:

• 
  Shaxsning qadr-qimmati, huquqlari va erkinliklariga hurmat qilish
  
• 
  Psixolog odamlarga ularning yoshi, jinsi, jinsiy orientatsiyasi, millati, ma'lum bir madaniyatga, etnik va irqqa mansubligiga, diniga, tiliga, ijtimoiy-iqtisodiy holatiga, jismoniy imkoniyatlariga va boshqa sabablarga qaramasdan teng hurmat bilan qaraydi.
  
• 
  Psixologning xolisligi Mijozga nisbatan noxolislikka yo'l qo'ymaydi.
  
• 
  Psixologning Mijozga nisbatan barcha harakatlari ilmiy usullar asosida olingan ma'lumotlarga asoslangan bo'lishi kerak. Psixolog Mijoz bilan muloqotda bo'lganida sub'ektiv taassurot, shuningdek Mijozning ijtimoiy mavqei, Psixologning xulosalari va harakatlariga hech qanday ta'sir ko'rsatmasligi kerak. Psixolog Mijozni har qanday sabablarga ko'ra kamsitishga olib kelishi mumkin bo'lgan ishlardan qochadi.
  
• 
  Psixolog o'z ishini shunday tashkil etishi kerakki, uning jarayoni ham, natijalari ham Mijozning va u bilan bog'liq bo'lgan shaxslarning sog'lig'i va ijtimoiy holatiga zarar etkazmaydi.
  

2.Mijozning xabardorligi va ixtiyoriy roziligi

• 
  Mijozga ishning maqsadi, foydalanilgan usullari va olingan ma'lumotlardan foydalanish usullari to'g'risida xabar berilishi kerak.
  
• 
  Mijoz bilan ishlashga Mijoz unda ishtirok etishga rozilik berganidan keyingina yo'l qo'yiladi. Agar Mijoz ishda o'z ishtiroki to'g'risida qaror qabul qila olmasa, bunday qaror uning qonuniy vakillari tomonidan qabul qilinishi kerak.
  

Psixolog Mijozga barcha asosiy qadamlar yoki davolanish choralari to'g'risida xabar berishi shart. Statsionar davolanishda Psixolog Mijozga yuzaga kelishi mumkin bo'lgan xatarlar va davolashning muqobil usullari, shu jumladan psixologik bo'lmagan usullar to'g'risida ma'lumot berishi shart.Psixolog konsultatsiya yoki davolanish haqida video yoki audio yozuvlarni faqatgina Mijozning roziligini olganidan keyingina amalga oshirishi mumkin. Ushbu qoida telefon suhbatlariga ham tegishli. Psixolog faqat mijozlarga roziligini olgandan keyingina uchinchi shaxslarga maslahat va telefon suhbatlaridagi video va audio yozuvlar bilan tanishishga ruxsat berishi mumkin.Psixologik eksperimentlar va tadqiqotlarda ishtirok etish ixtiyoriy bo'lishi kerak. Mijozga o'zi uchun tushunarli bo'lgan shaklda tadqiqotning maqsadlari, xususiyatlari va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan xavf, noqulaylik yoki kiruvchi oqibatlar to'g'risida ma'lumot berilishi kerak, shunda u mustaqil ravishda Psixolog bilan hamkorlik qilish to'g'risida qaror qabul qilishi mumkin. Psixolog oldindan mijozning qadr-qimmati va shaxsiyati buzilmasligiga ishonch hosil qilishi shart. Psixolog Mijozning xavfsizligi va farovonligini ta'minlash va kutilmagan xavf xavfini minimallashtirish uchun barcha zarur choralarni ko'rishi kerak.Axborotni oldindan to'liq oshkor etish, olib borilayotgan tadqiqot maqsadlariga zid bo'lgan hollarda, psixolog sub'ektlarning farovonligini ta'minlash uchun alohida choralarni ko'rishi kerak. Iloji bo'lsa va taqdim etilgan ma'lumotlar Mijozga zarar yetkazmasa, barcha tushuntirishlar tajriba tugagandan so'ng amalga oshirilishi kerak.
Mijozning o'zini o'zi belgilashi:

• 
  Psixolog Mijozning maksimal muxtoriyat va o'zini o'zi belgilash huquqini, shu jumladan psixolog bilan professional munosabatlarga kirishish va uni tugatish huquqini tan oladi.
  
• 
  Psixolog Mijozning boshqa psixologni maslahat uchun jalb qilish istagiga xalaqit bermasligi kerak (bunga qonuniy qarshi ko'rsatmalar bo'lmagan hollarda