O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

Mashinaviy hisoblash usullarini qo`llashda analiz masalalari. 
 
Mashina hisoblash usulini qo`llashda masalalar tahlili formulasini ko`rib 
chikaylik. Masalan, tahlilning statistik holati algebrik va transtsendent tenglamalarni 
echishga qaratilgan matematik modelning o`tuvchi jarayon tahlilida diferentsional 
tenglamalar sistemasi bo`ladi. Maslan (2) kabi. Statik holat masalasi tahlilini o`tuvchi 
jarayon tahlil sifatida qarab chiqish mumkin. SHuning uchun ham jarayonlari tahlil 
qilib olingan ob`ektning matematik moduli umumiydir.
Bir qator hodisalar foydali ma`lumotlar ob`ektning xususiyati chastotaviy 
tafsifiga tahlil natijasida olinadi (ob`ektning chastota soxasi tahlilida). Masalan, 
rezonans chastotasi aniqlanadi (turli ampletuda bir konstruktsiyalarda tebranishi 
ushbu yoki boshqa chastotalarda)
Diferentsial tenglamalarninig chizikli sistemasi yoritilgan ob`ektlar uchun 
ko`pincha chastota soxasidagi tahlil talab qilinadi. Bunday holatda ob`ektning 
matematik moduli chastota tahlil uchun (2) umumiy moduli olinadi bunda Fur‘e 
almashtirish d/dt diferentsial operatori - 

j
ga almashtiriladi, bu erda 
j
=
1

, 

- 
chastota 
Mustahkamlik tahlili masalasi yoki tebranishlarning o`rnatilgan tartibini ham 
tez tez sodir bo`layotkan o`tkan jarayanlarning tahlili kabi ko`rib chiqish mumkun, 
garchi bu etda masalaning spetsifik formulirofkasi bo`lishi mumkin. Bu esa ham 
mikdorirdagi sarfni hisoblash natijasini oloshga imkon beradi. Statistik tahlil 
masalalari va sezuchanlik tahlili yuqorida kiskacha tavsiflangan edi. Bunda ichki yoki 
tashqi parametirlarining CHiquvchi parametiriga tasiri darajasi tushunchasini 
konkretlashtirish zarur. Bu ta`sir darajasini mikdoriy baholash xususiy ishlab 
chiqarish yordamida qabul qilingan.
i
ji
x
y
A



yoki 
j
i
ji
ji
y
x
A
B


---

bu erda x
nom 
va y
nom
-parametrning nominal qiymati. 
ji
A
va
ji
B
kataliklarni absolyut va nisbiy sezgirlik koeffitsientlar deyiladi. Misol 
ji
B
nisbiy koeffitsient ta`siri ma`nosini aniqlaylik. Agar
ji
B
= 0.3 ga teng 
bo`lsa, x
i 
– ni 1% ga oshirilishi y
j 
– ni 0.3% ga oshishiga olib keladi. Agar 
ji
B
=-0.3 
ga teng bo`lsa, y
j 
– ni 0.3% ga kamayishiga olib keladi.
Agar obekt m chiquvchi va n ichki parametirlar orqali tafsiflansa, unda masalanang 
to`liq echimi sezgirlik tahlili 
n
m

ta`sir koeffitsienti qiymatini beradi. Bu qiymatlar 
m-qator va n – ustunga ega bo`lgan sezgirlik matritsasini tashkil etadi.