O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

15.3 Mashinaviy loyihalash uslubi.
Mashinaviy uslubni paydo bo`lish sababi albatta qimmat turish va uzoq fizik modellashtirish, matematikaviy modellashtirish tezroq o`zgartirish edi. Bu uslublar maketni matematik model loyihalayotgan texnik ob`ekt qo`llaniladi.[2]
Matematiklashtirilgan maket – bu matematik ob`ektlar to`plami (son, o`zgaruvchan, vektorlar, ko`pliklar va boshqalar) va ular orasidagi muloqat, qaysiki loyihalanayotgan texnik ob`ekt bir qancha hususiyatlarni akslantirsa. Misol uchun katta va muhim matematik modellar sinfi sistemaning tengsizligini tashqil etsa. Loyihalash jarayonida o`sha matematik modellar qo`llaniladi, qaysi muxandis – loyixachi muhim tutgan o`rni ob`ekt hususiyatini akslantirsa. Muhim oddiylashtirish talabi yo`qligi matematik modelni aniqligiga olib kelish mumkin.
Loyixaning topshirig’ini echishda etarli albatta. Ko`p hollarda matematik modelning aniqligi uncha aniqlikdan past emas ekan, fizik modellashtirishni taminlash uchun tez ishlaydigan eHMlardan operativ xotira hajmi etarliligi uchun ma`lum vaqtda matematik modelni tadbiq etish imkoniyati bor. Xuddi shu vaqt matematik model uchun xoxlagan parametrlarni oson o`zgartirish harakteriga ega, analizli har tomonlama va mukammal bajara olishni imkoniyatini beradi.[2 ÷4] shunday qilib, loyihalanayotgan jarayon sxemasida (6 – rasm) mashinaviy uslub paydo bo`lish bilan protseduraning ko`p saqlash joylari o`zgaradi.
Birinchi navbatda “modelni tuzish” protsedurada fizik modellashtirish matematik va “analiz” protsedurasi matematik modellashtirish tadbiq etishga aylandi − sistema tengsizligini echish.
Keyingi qadam algoritmlash protsedurasi yo`nalishida qilingan edi. “boshqariluvchi parametrlarni o`zgartirish”. Parametrlarni o`zgartirish maqsadga yo`naltirish qila olindi. Ba`zi maqsadli funktsiyalar ahamiyatli ekstimal strategik qidiruviga tobe, “analiz” protsedurasini aniqlash. SHunday qilib eHMda rializatsiyalashgan topshiriqlarda parametrik optimizatsiyasi bor ekan. Boshqa muhim topshiriq, eHMda keng echiladigan texnik hujjatlarni to`g’rilash topshiriq bo`lib chiqdi. Bu topshiriqni echish moshinaviy grafikni rivojlantirishga bog’liq edi.

Nazorat savollari.

1. Mashinoviy va nomashinaviy uslublarning loyihalash mohiyati [L2,24 – 25].
2. Loyihalashning an`anaviy yaqinlashuvi haqida gapirib bering.
3. Maketlashtirish uslubini qanday tushinasiz.
4. ektrementlash jarayoni haqida gapirib bering.
5. Modellash uslubi haqida siz nimani tushinasiz.
6. Modellash uslubini tanlashda qaysi asosiy faktorlar ta`sir etadi.
7. Loyihalash qo`l – hisob uslublarini tushintiring.
8. Matematik modellash sistemasini qanday tushshinsiz.
9. Loyihalashning sxema jarayonni ierarxik darajasi haqida gapirib bering.
10. Texnik hujjatlarni bezashda qaysi topshiriqlarga bog’liq.