O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

1.Funktsional sxemalarning vazifasi va ularni bajarilishining umumiy tamoyillari

Funktsional sxemalar avtomatlashtirish sistemalari loyihasining asosiy texnik hujjati bo`lib, unda texnologik ob`ekt va avtomatik nazorat, rostlash boshqarish va shu kabi vositalari birgalikda tasvirlanadi

Funktsional sxemalarni tuzishda Davlat Standarti DS21.404-85 va ko`rsatma material RM4-4-85 talablariga rioya etiladi.

Funktsional sxemalarni loyihalash jarayonida quyidagi masalalar hal etiladi:

1. 
   Texnologik jarayonning muqobil avtomatlashtirish hajmi aniqlanadi;
   
2. 
   Avtomatik tarzda nazorat, rostlash va boshqarish lozim bo`lgan texnologik parametrlar belgilanib, texnik vositalar majmuasini tanlash maqsadida ularing o`lchash chegaralari, usullari aniqlanadi;
   
3. 
   Masofadan va avtomatik boshqariladigan ijro mexanizmlari tanlanadi;
   
4. 
   Texnologik jihoz, apparat va uskunalarning avtomatik tarzda himoya va blokirovka etish uchun etarli bo`lgan hajmi belgilanadi;
   
5. 
   Asbob, avtomatika vositalari va apparaturalarini shchit va pul’tlariga, shuningdek, joyiga, dispetcher punktlariga joylashtirish hal etiladi.
   

Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishning funktsional sxemalarini ishlab chiqishda quyidagi talab va qoidalarga amal qilinadi:

1. 
   Avtomatlashtirishning texnik vositalarini tanlashda texnologik jarayonning harakterini, jarayonning yong’inga va portlashga moyilligini, atrof-muhitning zaharliligini va emiruvchiligini, o`lchanayotgan muhitning fizik-kimyoviy hossalarini va parametrlarini; o`lchash o`zgartkichlarining o`rnatilgan joyidan nazorat va boshqarish punktlarigacha masofasini; boshqarish sistemasiga ishonchlilik, aniqlik va tez ta`sir etish kabi talablarni hisobga olish zarur.
   
2. 
   Avtomatlashtirishda texnik vositalarning ommaviy (seriyallab) ishlab chiqariladiganlari asosida to`zilishi lozim; bunda ular o`zining soddaligi, o`zaro mos kelishi, shchit va pul’tlariga o`rnatish qulayligi bilan tasniflanuvchi texnik majmualaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
   
3. 
   Ommaviy ishlab chiqariladigan asbob, texnik vosita va apparaturalarini qo`llash imkoni bo`lmaganda yangi vositalarni ishlab chiqish uchun texnik topshiriq beriladi.
   
4. 
   YOrdamchi energiyadan (elektr yoki pnevmatik) ta`minlanuvchi vositalarni tanlash texnologik ob`ektning yong’in va portlash havflilik sharoitlari bilan, shuningdek axborot va buyrug’ signallarining tez ishlashi va uzatishi masofasiga qo`yiladigan talablar e`tiborga olinadi.
   
5. 
   Dispetcherlik shchit va pul’tlariga o`rnatiladigan signallash va boshqarish apparaturalarining cheklangan bo`lishi kerak, aks holda hizmat ko`rsatuvchi hodimlarning e`tiborini asosiylaridan chetga tortadi, sistemani murakkablashtiradi, narhini oshirib yuborishga olib keladi.
   
6. 
   Ikkinchi darajali, yordamchi asbob va avtomatika vositalarini iloji boricha ayrim shchitlarga joylashtirib, ular ishlab chiqarish xonalarida bo`lgani ma`qul.