O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti

O‘simliklarga ortiqcha namlikning ta’siri. Tuproqda namlik ortiqcha bo‘lgan sharoitda tuproqda havo almashinuvi yomonlashadi. Natijada aerob jarayonlar to‘xtab, anaerob jarayonlar tezlashadi. Tuproqda CO₂ gazi, organik kislotalar, shuningdek qaytarilgan organik va noorganik moddalar hosil bo‘ladi. Bu birikmalarning ko‘pchiligi o‘simlik ildizlari uchun zaharli hisoblanadi. Botqoq tuproqlarda madaniy o‘simliklar o‘sa olmaydi. Bunday tuproqlarda qishloq xo‘jalik o‘simliklarini o‘stirish uchun melioratsiya usullari qo‘llaniladi. Bunda yer osti suvlari sathini kamaytirish yo‘li bilan tuproqning unumdor qavati kislorod bilan ta’minlanadi.

Tuproq namligi yuqori bo‘lgan regionlarda o‘simliklarning hosildorligi va uning sifati pasayadi. Tuproq namligining maksimal nuqtadan yuqori bo‘lishi, tez-tez sug‘oriladigan adir zonalarda ham kuzatiladi. Yuqori darajada namlangan tuproqda suv tuproq teshiklarini to‘ldirishi, natijasida kislorodni siqib chiqaradi va gazlar almashinuviga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Tuproqning hajmiga nisbatan havoning miqdori 15% bo‘lganda bunday tuproq qoniqarli hisoblanadi. Agar bu ko‘rsatkich 12% bo‘lsa qoniqarsiz, 10% bo‘lsa mevali daraxtlar uchun xavfli hisoblanadi. Tuproq suv bilan bostirilganda unda kislorod miqdori kamayadi, SO₂, N, SN₄, N₂, H₂S va boshqa gazlarning miqdori oshadi. Bostirib sug‘organda tuproqdagi gumus va mineral elementlar yuviladi, foydali mikroblarning hayotiy jarayonlari sekinlashadi. Bularning hammasi o‘simliklarning o‘sishi va rivojlanishiga hamda ularning suv almashinuvi jarayoniga ta’sir etadi. Bunda ildizning suv va oziq moddalar bilan boyishi va ularning poya, barg bo‘ylab tashilishi sekinlashadi. Barglarning suvni saqlash qobiliyati va ildiz tizimining o‘sishi pasayadi, barglar so‘lib sarg‘ayadi. Transpiratsiya jadalligi sekinlashib, natijada barglarda ABK to‘planadi.

Yomg‘ir ko‘p bo‘lgan yillarda va sun’iy sug‘orishlar natijasida ayniqsa g‘alla o‘simliklari yotib qoladi. Bunda o‘simliklarning yer osti va usti organlarining rivojlanishida mutanosiblik buziladi. Poyalar yetarli darajada yo‘g‘onlashmaydi. Undagi mexanik elementlar ancha zaif rivojlanadi. Hosil bo‘lgan barglar bir-biriga soya qilib, fotosintez jadalligiga salbiy ta’sir qiladi. G‘alla o‘simliklarini yuqori normada azot bilan o‘g‘itlash ham ko‘pincha yotib qolishiga sabab bo‘ladi.