O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Lotin  yozuvi.  Lotin  yozuvining  etrusk  yozuvidan  kelib  chiqqanligi  (eramizdan  700  yilda 

oldin),  keyinchalik grek  yozuvi asosida  takomillashtirilgani mutaxassislar tomonidan e'tirof etilgan. 

(Etrusk yozuvidagi 9000 mingdan ortiq yodgorlik topilgan. Ular eramizdan oldingi VI-I asrlarga oid) 

Lotin yozuvi dastlab o’ngdan chapga, keyinchalik esa chapdan o’ngga qarab yozilgan.  

Lotin  yozuv  dastlabki  vaqtda  juda  kichik  hududda,  qadimgi  Rimda  qo’llangan,  keyinchalik 

Rim  bilan  aloqada  bo’lgan  hududlarga  ham  keng  tarqalgan.  Ushbu  yozuvda  bitilgan  adabiyotlar 

xristianlikni  targ’ib  qilish  maqsadida  Irlandiyaga  olib  borilgan  va  shu  asosda  irlandlarning  milliy 

yozuvi  shakllantirilgan.  Irland  yozuvi  asosida  Britaniyada  ingliz  alifbosi  yaratilgan.  Taxminan  VIII 

asrlarda lotin yozuvidagi ispan alifbosi tuzib chiqilgan.  

 

1500  yillar  atrofida  Italiyada  kitob  chop  etish  yo’lga  qo’yilgandan  keyin  lotin  alifbosining 

shakli  ancha  takomillashtirildi.  Alifboning  takomillashgan  ko’rinishi  Italiyadan  Frantsiyaga, 

Frantsiyadan  Buyuk  Britaniyaga,  XVIII  arda  esa  Germaniyaga  o’tdi.  XIX  asrga  kelib  lotin 

alifbosidagi bir harf bir tovushni ifodalashga moslashtirildi

2

.  

Yigirmanchi  asrning  boshlarida  turkiy  xalqlarning  ziyolilari,  mutaxassislari  qizg’in  bahs-

munozaralardan keyin lotin alifbosini o’z tillari tovush xususiyatlariga moslab olish yo’lini tanlashdi. 

1926  yilda  Bokuda  o’tkazilgan  turkiyshunoslarning  qurultoyida  turkiy  xalqlarning  yozuv 

muammolari  ham  muhokama  qilinib,  lotin  alifbosiga  o’tish  to’g’risidagi  qaror  qabul  qilindi.  Shu 

sababli turkiy xalqlar yigirmanchi asrning o’ttizinchi yillaridan lotinyozuviga o’tishdi. Sobiq ittifoq 

hududidagi turkiy xalqlar 1940 yillargacha lotin yozuvidan foydalanishdi. 

 O’zbekiston,  Turkmaniston,  Ozarbayjon,  Qozog’iston  respublikalari  mustaqil  bo’lgandan 

keyin o’zbek, ozarbayjon, turkman, qozoq tillari uchun yana lotin alifbosi joriy etildi.  

Ushbu yozuvning kelib chiqishi haqida ko’plab tadqiqotlar yaratilgan

3

.