O’zbekiston Respublikаsi Oliy vа O’rtа mаxsus tа’lim vаzirligi berdax nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti huzuridagi ammdaryo muxandislik texnikumi bitiruv malakaviy ishi

Asinxron dvigatelning aylantiruvchi momenti.
Asinxron dvigatelning aylantiruvchi momenti statorning aylanuvchi magnit maydoni bilan rotor chulg‘ami simlardagi toklarning o‘zaro ta’siri natijasida hosil bo‘ladi. Shuning uchun aylantiruvchi moment statorning magnit oqimi Ф_м ga ham, rotor chulg‘amidagi I2 ga ham boglik. Lekin aylantiruvchi momentni dvigatelning tarmokdan olgan aktiv quvvatigina hosil kiladi. Shuning uchun aylantiruvchi moment rotor chulg‘amidagi tok I ning hammasiga emas, balki uning aktiv tashkil etuvchisi I2 cos(2 ga boglik bo‘ladi, bu yerda (2 - rotor chulg‘amida E.YU.K. bilan tok orasidagi fazalar farki.
Asinxron dvigatel ishlayotganda stator olgan quvvat Р₁ valga berilayotgan mexanikaviy quvvat Р₂ ga aylanadi. Bunda dvigatelda energiya isrofi ruy beradi: Р_ст1- stator pulatida; Р_т1.. – stator chulg‘amida; Р_т2.. – rotor chulg‘amida va x. k.
Elektr quvvati Р. ning dvigatel validagi mexanikaviy quvvat Р₂.. aylanish protsessini quyidagi energetik diagramma asosida tushuntirish mumkin.

Diagrammada: Р_эм.. – elektromagnit quvvat; Р_мех - dvigatelning foydali mexanikaviy quvvati.
Dvigatelning aylantiruvchi momentini elektromagnit quvvat yoki mexanikaviy quvvat orqali aniqlash mumkin.
М = Р_эм / ₁
М = Р_мex / ₂
Bu yerda (1..- magnitaviy okimning aylanish burchak tezligi.
(2…- rotorning aylanish burchak tezligi.
Energetik diagramma buyicha rotordagi energiya isrofi quyidagicha bo‘ladi:
М = К_мФI₂cos₂ = К_мФI₂
hosil bo‘ladi,
bu yerda Km = 4,44mW2K2f1 / (1.. berilgan dvigatel uchun doimiy kattalikdir.
Demak, asinxron dvigatelning aylantiruvchi momenti magnit oqimiga va tokning tashkil etuvchisiga proportsional ekan.
n = n_o(1- S) =
formulani xisobga olib n(M) grafigini kurish ham mumkin.
M(S) ning M(n) ga boglikligi asinxron dvigatelning mexanikaviy xarakteristkasi deyiladi.
Sirpanish S=1 ga teng bo‘lganda dvigatelning yurgizish momenti quyidagiga teng bo‘ladi:
М_ю = …..
Dvigatelning yurgizish momenti statik momentdan katta, ya’ni M….. M bo‘lsarotor aylana boshlaydi. Aylantiruvchi moment statik momentga tenglashgunga kadar rotorning aylanish tezligi orta boradi. Shu bilan dvigatel turgun ishlay boshlaydi.
Amalda asinxron dvigatelning induktiv qarshiligi (X .) uning aktiv qarshiligi (R..) dan katta bo‘ladi. Aylantiruvchi moment induktiv qarshilikka ham boglik. Bundan tashkari, dvigatelning tezligi ortgan sari sirpanish kamaya boradi.
Sirpanish S=0 bo‘lsaaylantiruvchi moment ham M=0 bo‘ladi. Sirpanish S ning, rotor aylanishlari soni n.. ning, hosil qilingan moment M ning, iste’mol kilinadigan tok kuchi I.. ning, sarflanadigan quvvat R.. ning, quvvat koeffitsiyenti cos.. va f. i. k…. ning dvigatel validagi foydali quvvat R.. ga boglanishini kursatuvchi grafiklar asinxron dvigatelning ish xarakteristkalari bulib xisoblanadi. Bu xarakteristkalar dvigatelning tabiiy ish sharoitida, ya’ni dvigatel idora kilinmaydigan, f chastota, tarmokning U.. kuchlanishi kattaligi o‘zga rmaydigan va fakat dvigatel validagi nagruzka o‘zgaradigan sharoitdagina olinadi.
Olingan ma’lumotlar asosida …..M, cos.. va I..=f(R..) egri chiziqlar kuriladi. asinxron dvigatelning ish xarakteristkasi tasvirlangan.
Dvigatel ish xarakteristkalarining ba’zilari bilan tanishib chiqamiz:
tezlik xarakteristkasi, ya’ni boglanish egri chizigi n ..=f(R.), bunda n. Kuyidagicha aniklanadi:

Bunda sirpanish quyidagicha bo‘ladi.

Demak, asinxron dvigatelning sirpanishi rotor chulg‘amida isrof bulgan quvvatning elektromagnitaviy quvvatga nisbati bilan aniklanadi.
Dvigatel salt ishlaganda rotor chulg‘amidagi isrof bulgan quvvat elektromagnitaviy quvvatga karaganda juda kichik bo‘ladi, u e’tiborga olinmasa (Р..=о), u holda S=0 va ….. bo‘ladi.

1. 
   Nagruzka ortishi bilan sirpanish qiymati ortadi va nagruzka nominal bo‘lganda sirpanish ham nominal qiymatga erishadi. Demak, dvigatel nominal nagruzka bilan ishlaganda ….. bo‘ladi.
   

Dvigatel aylantiruvchi momentning foydali quvvatga boglanish egri chizigi М=f(Р..), bunda M ning nominal qiymati bo‘ladi.

2. 
   Agar ..= const bo‘lsaМ= f(Р..) boglanish tugri chiziqdan iborat bo‘ladi.
   

Kuvvat koeffitsiyentining foydali quvvat bilan boglanish egri chizigi cos …= f(R..).
Bunda asinxron dvigatel quvvat koeffitsiyentining dvigatel nagruzkasi kattaligiga boglikligi tasvirlanadi. Nagruzka nominal qiymatga yakin bo‘lsaquvvat koeffitsiyenti eng katta bo‘ladi.
4) Foydali ish koeffitsentining foydali quvvat bilan boglanish egri chizigi = f(..)
Bunda dvigatelning foydali quvvat R.. ni aniqlash uchun u oladigan quvvat Р..dan ..Р ni ayirish kerak bo‘ladi. Nagruzkaning xar xil qiymati uchun quvvatlar aniklanadi va ..=f(…) egri chizigi chiziladi

4. Elektr xavfsizligi

Laboratoriya ishlarini boshlashdan awal talabalar quyidagi xavfsizlik texnikasi qoidalari bilan tanishib chiqishlari va ularga qat’iy rioya qilishlari kerak. 1. 0‘qituvchining ruxsatisiz bosh shitdan foydalanish man qilinadi. 2. Elektr tarmog'ining tok manbayidan uzilganligiga ishonch hosil qilmasdan turib, sxemani tarmoqqa ulash taqiqlanadi. 3. Sxemani yig‘ishda ulanuvchi simlar sonini iloji boricha kamaytirib, ulaming chigallanib qolmasligiga ahamiyat beriladi. 4. 0 ‘lchov asboblari va apparatlar berilgan kuchlanish va tok qiymatlariga moslab tanlanadi. 5. To‘g£ri tuzilgan sxemani o'qituvchining ruxsati bilan elektr tarmog‘iga ulash mumkin. 6. Sxemani elektr tarmog'iga ulashda atrofdagi shaxslar ogohlantirilishi zarur. 7. Elektr mashinalarini ishga tushirishdan awal ulami tashqi ko'rikdan o‘tkazilib, simlar ulangan kontakt qismlar mahkamlanishi va simlar aylanuvchi qismlarga tegib qolmasligi lozim. 8. Kiyimlari tartibga solinmagan, sochlari yig‘ishtirilmagan o‘quvchilar katta tezlikda aylanayotgan mashinalarda ishlashga ruxsat etilmaydi. 9. Ish paytida elektr mashina, o'lchov asbobi, reostat yoki boshqa elektr apparatlarida sezilgan nuqsonlami darhol o‘qituvchiga ko‘rsatish kerak. 10. Biror baxtsiz hodisa, falokat, shikastlanish ro‘y bergudek bo'lsa, hamma rubilniklar elektr tarmog‘idan darhol ajratilishi zarur.

Elektr xavfsizligi qoidalari - mavzu juda keng. Elektr ishlari, elektr qurilmalari uchun xavfsizlik qoidalarini aniqlaydigan ko'plab me'yoriy hujjatlar, idoraviy ko'rsatmalar mavjud.

Ushbu moddaning maqsadi elektr-maishiy elektr asbob-uskunalarini ishlatishda elektr ta'minotining asoslarini belgilash, elektr energiyasi bilan bog'liq uy-ro'zg'or ishlarini bajarishdir.
Aytishim kerakki, ba'zi nazariy printsiplarni aql-idrok bilan birgalikda bilish sizga elektr shikastlanishlari kabi xavfli narsalardan qochishingizga yordam beradi.
Elektr tarmoqlarida mavjud kuchlanish 220 volt, albatta, xavflidir, lekin past kuchlanish odamlar uchun xavf tug'dirishi mumkin. Haqiqat shundaki, zararli omil elektr oqimi bo'lib, bu unga ko'ra ohm qonuni boshqa narsalar qatori qarshilik (bu holda - inson tanasi) ga bog'liq.
Tananing qarshiligi doimiy emas. Bu yuqori namlik, spirtli ichimliklarni zaharlanishi bilan sezilarli darajada kamayadi. Uning ahamiyati psixofizik holat, charchoq va boshqalar. Hisoblash paytida inson tanasining qarshilikning o'rtacha qiymati 1000 Ohm sifatida qabul qilinadi, ammo bu nisbatan o'zboshimchalik.
Inson vujudidan oqib o'tadigan 10 mA dan ortiq (0,01 A) elektr tokining miqdori uning sog'lig'i va hayotiga jiddiy tahdid soladi. Elektr tokining ta'sir qilish vaqti ham juda muhimdir. Vujudga oqimning fiziologik ta'siri mushaklarning konvulsiv nazoratsiz qisqarishi, shu jumladan yurak mushagi bilan namoyon bo'ladi.
Elektr tokining xavfli darajasi ham tananing ichkarisidagi oqimning "yo'lini" ham aniqlaydi, bu ham "joriy tsikl" deb ataladi. Elektr xavfsizligi nuqtai nazaridan eng xavfli narsa butun vujudda oqadigan oqimdir, chunki bu holda u yurakni bevosita ta'sir qiladi, masalan:
qo'l bilan,
qo'llar (qo'llar) - oyoq (oyoq),
bosh-oyoqlari.
Supero'tkazuvchi qismlarga tegib turish ikki variantda mumkin (1-rasm):
bipolyar, masalan, 1-fazali, 2-nol yoki "tuproq" nuqtasi, masalan, isitish batareyasi, suv quvurlari,
yagona kutupli nuqta 1-faza.
Birinchisi, eng xavfli, chunki oqim elektr tarmog'idagi barcha ish kuchlanishini aniqlaydi.
sabab joriy butun tanasi orqali oqib, lekin nuqtasi 3 va «er» o'rtasidagi tanasi empedasının qarshilik tashqari cheklangan bo'lsa-da, ikkinchi holda, - 4. Lekin ikkinchisi kichik (masalan, ho'l yoki metall qavat) bo'lsa, xavf halokatli bo'lishi mumkin.
Yuqoridagi ko'rsatmalarga rioya qilish sizni elektr energiyasi bilan bog'liq ko'plab muammolardan xalos qiladi.
Simlarni zarar etkazilgan izolyatsiya bilan bog'lab, kabellardan foydalanishga yo'l qo'yilmaydi.
Muntazam sigortalar o'rniga "bugs" va jumperlardan foydalanish mumkin emas.
Rotorlar, kalitlarga, yorug'lik moslamasining qismlari yaxshi holatda saqlanishi kerak, odatdagidan tashqari qovoqlari, bugglar aniq va barqaror bo'lishi kerak.
elektr tarmog'i, almashtiriladi har qanday ish olib borish qachon, kalitlari, ajratib, uchinchi shaxslar tomonidan tasodifiy ishlashga oldini olish uchun g'amxo'rlik qilish, elektr panelini kuchi yopiq bo'lishi kerak.
Yalang'och elektromotor qismlar bilan ishlashdan oldin, kuchlanishning yo'qligini tekshiring.
Yuqori namlikli xonalarga o'rnatishga ruxsat bermang, ish uchun 220 voltdan foydalanadigan qurilmalardan foydalaning.
Elektr jihozlari bilan ishlashda, suv quvurlariga tegmaslik, quvurlarni isitish, "tuproq" bilan aloqa qilish mumkin bo'lgan boshqa mahsulotlar. Aytgancha, ularni elektr jihozlari uchun topraklama kalitlari sifatida foydalanish qat'iyan taqiqlangan.
Bino tuzilmalarida (devorlar, shiftlar) teshik ochilayotganda, stroblarni payvandlashda tegishli joylarda oqim o'tkazadigan simlar va elementlar yo'qligiga ishonch hosil qiling.
Qo'llaniladigan asboblarni, izolyatsiya qilingan, tutqichli, problarni o'lchaydigan asboblarni ishlating.
© 2012-2017 g Barcha huquqlar himoyalangan.
Ushbu saytdagi barcha materiallar faqat axborot xarakteriga ega va ko'rsatmalar va normativ hujjatlar sifatida ishlatilishi mumkin emas



Elektr va elektr jihozlarini ishlatadigan kishilarning xavfsizligi uchun.
Ayniqsa, qishloq joylarida elektr xavfsizligi qoidalarini kuzatish juda muhim, chunki ehtimollik juda yuqori va elektr travmalarining natijalari og'irroq. Bu, ko'pincha ochiq havoda (ba'zan juda yuqori namlikda) ishlaydigan asboblarning o'ziga xos ish sharoitlari bilan izohlanadi, shuning uchun tashqi ta'sirning ta'siri ostida izolyatsiyani aşınması yanada kuchli bo'ladi. Quvvatlangan qismlar bilan aloqa juda jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Ayniqsa, elektr toki urishi paytida odam xavfli bo'lgan joyda xavfli bo'ladi. Javobgarlik va beparvolik ko'pincha elektr toki urishiga olib keladi, eritilgan metallarning chayqalishi, o't o'chirilishiga, o'limga sabab bo'ladi.
Kundalik hayotda elektr ta'minotining asosiy qoidalari:
Elektr jihozlarini hech qachon qarovsiz qoldirmang;
- dushning (yoki hammomning) ostidagi elektr asboblarini ishlatmang;
Agar shubha qilsangiz, ularni yoqtirmangiz.
- hujjatlar uchun qo'llanmada ko'rsatilgan foydalanish qoidalaridan chetga chiqishga yo'l qo'ymaslik;
- tarmoqqa ulangan elektr mahsulotlarini ta'mirlashni boshlamang;
- Ba'zi elektr qurilmalar maxsus o'rnatishni talab qiladi, ushbu qurilmaga faqat mutaxassislarga ishonish;
- Bolalar va qurilmalarni yaxshi holatda saqlang.
Bugungi kunda maishiy texnika ko'pincha eritilib turadi va ba'zan elektrni o'rnatishga to'sqinlik qilmaydi, ular avtomatik ravishda yopiladi. "Yumshoq qo'shimchalar" ("buglar") ni mustaqil ravishda o'rnatadigan "uy egasi ustalari" bilan bo'lmang. Kablolamalar tezda qizib ketadi, izolyatsiya eriy boshlaydi. Bu otashning umumiy manbai.
Qizig'i shundaki, kundalik hayotda elektr xavfsizligi ko'pincha e'tiborga olinmaydi. Va ko'p odamlar bu haqda o'ylamaydilar. Biznikiga o'xshash tanish elektr asbob-uskunalarida qanday xavf mavjud? Keling, batafsilroq ko'rib chiqaylik
Yoritgichlar (avizolar va devor chiroqlari, chiroqlar) yong'inlarning sabablari va shikastlanishlar kam uchraydi. Eng muhimi - uzoq vaqt davomida yoqilmasin va qoldiring - o'chiring. Portativ yoritgichlarda xavf yanada yuqoriroq: simlarning izolatsiyalangan izolatsiyasi arqon va ehtimol olovga sabab bo'ladi.
Radioelektron qurilmalar (rekordlar, radio qabul qiluvchilar, televizorlar, kuchaytirgichlar, kompyuter texnikasi). Foydalanish qoidalarida ko'rsatilgan barcha elektr xavfsizligi qoidalariga amal qilish juda muhimdir. Metall va suyuqlikdan ichkariga kirishga ruxsat etilmaslik, uskunani mebelga joylashtirish, elektron jihozlarni demontaj qilish, o'z-o'zini ta'mirlash ishlarini qilmang. Jamg'arma juda qimmat bo'lishi mumkin.
Hatto barcha normalarga rioya qilish bilan jihozlangan ixtisoslashgan binolarda ham ehtiyotkorlik haqida unutmang. Masalan, kompyuter sinfidagi elektr xavfsizligi qoidalari:
Ish paytida qo'llar toza va quruq bo'lishi kerak;
- kompyuterga (ish joyiga) bormang;
- ulagichga tegmang;
- ta'minot simlariga tegmang;
- Ekranlar va ekranning orqa tomoniga tegmang;
- o'qituvchini ogohlantirmasdan jihozni yoqmang yoki o'chirmang.
Isitish uskunalari (elektr choynak, isitgichlar, dazmollar). odatda, yuqori energiya iste'moli bilan, bu qurilmalar, ularning bir necha bir uyaga (yordamida futbolka) biroq kiritish qabul qilinishi mumkin emas: izolyatsiya va olov yaxlitligini vayron, ehtimol, haddan tashqari nurida Bolalar. Quvvat kablari isitish moslamalariga juda yaqin bo'lmasligi va hatto undan ham battar bo'lishi kerak. Uydagi yong'inlarning eng ko'p tarqalgan sababi isitilmaydigan isitish qurilmalari hisoblanadi.
Elektr apparatlaridagi shamollatish teshiklari alohida e'tiborga loyiq zonadir. Monitörlere, tizim birliklariga, vazalar, gul bilan televizor joylashtirmang; bolalar ichidagi teshiklardan (pinlar, kalitlar, kliplar, chinnigullar, va hokazo) biror narsa tashlashni taqiqlaydi; Hech qaysi shamollatish teshigiga to'siq qo'ymang (ortiqcha qizib ketish ruxsat etilmaydi).
Bolalar uchun elektr xavfsizligi qoidalarini tushuntiring. Hayvonlarning va bolalarning iloji boricha kiruvchi kontaktlarini imkon qadar cheklab qo'ying, hatto jihoz o'chirilgan bo'lsa ham, ichakchasidagi teshiklarni ajratmang.
Elektr xavfsizligining oddiy qoidalariga rioya qilsangiz, siz o'zingizning mol-mulkingizni himoya qilmaysiz va hayotingizni saqlab qolasiz. Va nafaqat uning ...
Har bir elektrikchi asosiyni biladi (bilishi kerak) elektr xavfsizligi qoidalari, aqlli bir kitobda yozilgan - PTB (XAVFSIZLIK QOIDALARI). Ushbu kitobda ehtiyotkorlik bilan ishlaydigan potentsial xavfli hodisa sifatida elektroenergiya va elektroenergiya bilan bog'liq bo'lgan voqea sodir bo'lish ehtimolini istisno etishga qaratilgan barcha asosiy fikrlar mavjud.
Elektr xavfsizligi bo'yicha maslahat va qoidalar berishni istardim. Bu oddiylik va ravshanlikka qaramasdan, keyinchalik elektr toki urishiga sabab bo'lishi mumkin.

Birinchidan,  E'tibor va diqqat.

Tufayli elektr aniq ko'rinib yoki qo'llarini tegdi va faqat siz bilvosita namoyon orqali mavjudligini baholash mumkin bo'lmaydi, deb aslida, siz juda ehtiyot va juda ehtiyotkor bo'lishi kerak. Supero'tkazuvchi elektriktining mavjudligi vositachilar orqali turli elektr o'lchash asboblari (tekshirgichlar, ko'rsatkichlar va boshqalar) ko'rinishida tekshiriladi.
kuchlanish mavjudligi - Bu esa, o'z navbatida, ikki-check uchun ba'zan faqat dangasa, elektrotramvy olish va har bir narsani, stalknutsya juda katta muammo-energiya ajraladi ham deb umid ehtimolini oshiradi. Yoki o'lchov vositalarining o'zi noto'g'ri bo'lishi mumkin bo'lgan boshqa holatlar ham bo'lishi mumkin. Shuning uchun, elektr bilan har qanday ishda juda ehtiyotkorlik va ehtiyotkorlik kerak.
Ikkala qoida -  Etti marta tekshiring, bir marta teging.

Oddiy faz indikatori, ehtimol, ishonchli tarzda elektristda xavfsiz ishlashning ramzi deb ataladigan qurilma. Uning aytishicha, har qanday oqim o'tkazuvchi konstruktsiyasida fazaning mavjudligi tekshiriladi, bu esa bu sohada mumkin bo'lgan xavfni ko'rsatmoqda.

Tekshiruvni takrorlash yaxshiroqdir, chunki siz elektr toki urmasangiz va siz elektr toki urib olsangiz juda oz bo'lishi mumkin. Agar siz simlardan hech qanday o'zgarishlar yo'qligiga amin bo'lsangiz ham, faqatgina ikki marta tekshiring. Bunga afsuslanmasdan va oxir-oqibat hayotingizning qolgan qismini yo'qotish o'rniga ancha vaqt talab etiladi.
Uchinchi qoida - Ko'proq sug'urta qilish ortiqcha emas.

Yo'ldoshni ta'mirlashda kuchlanish yo'q deb hisoblasangiz ham, u erda yo'q degani emas! Ko'pgina elektrikchilar, ayniqsa tajribali mutaxassislar, hamma narsa kuchsiz va ishonchli tuyulardi, lekin boshqasi buni qabul qilardi va kalitni (yoki mashinani) tasodifan yoqdi. Xonaga qaragan, bu sayt ishchisi va yorug'lik yoki elektr o'rnatishni yoqib yuborishga qaror qilgan, o'tmishdagi bir odamni ko'zdan kechiradigan tozalash xonimi bo'lishi mumkin. Ular buni qilishning taqiqlovchi belgilarini sezmaydilar. Shunday qilib, har bir narsani ikki marta takrorlash va qo'shimcha ravishda, bir vaqtning o'zida bir nechta joylarda saytga ruxsatsiz elektr ta'minotidan himoyalashni joriy qilish bilan qo'shimcha ravishda qayta sug'urtalash yaxshiroqdir.

To'rtinchi qoida - Biror narsani qilishdan oldin etti marta o'ylang.

va siz har qanday joy, hech narsa noto'g'ri bo'ladi, va agar biror narsa qilish unutmang - elektr ish tutib, keyin, elektr davri uchun umumiy kuchlanish (avtomatik) tugma va amal oldin, bir necha marta, deb o'ylayman, arziydi? Amaliyot shuni ko'rsatadiki, juda ko'p hollarda, nimadir nimani nazarda tutmagan bo'lsa yoki uni unutib qo'ysa va natijada asbob-uskuna va shaxsning o'zi uchun xavf tug'dirsa.

Beshinchi qoida - Maslahat so'rashdan qo'rqmang.

Hamma narsani bilishning iloji yo'q va agar siz yangi uskunalar bilan ishlayotgan bo'lsangiz, unda xato qilish yaxshi. Shu sababli, agar elektr va elektr ishlarini bajarishda buni qanday qilish kerakligiga ishonch bo'lmasa, uyatchan bo'lmaslik va mag'rurlik ko'rsatmaslik yaxshidir, balki bilimdon kishidan so'rang. Bu faqat elektr xavfsizligini va ishning natijasini oshiradi (yaxshiroq va tezroq bajariladi) va sizga maslahat beradigan kishi rozi bo'ladi.

Oltinchi qoida - Bir bosh yaxshi, lekin ikkitasi yaxshiroq.

7. Foydalanilgan adabiyotlar

1. Karimov A.S. va boshq. Elektrotexnika va elektronika asoslari: Oliy o`quv yurti talabalari uchun darslik. – T.: O`qituvchi, 1995.
2. Kasatkin A.S., Nemtsov M.V. Elektrotexnika: Uchebnik dlya vuzov. – M.: Vussh. shk., 2000.
3. Elektrotexnika: Uchebnik dlya neelektrotex. spets. vuzov / Pod red. V.G.Gerasimova. – M.: Vussh.shk. 1985.