O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti dorivor o’simliklar agroekologiyasi va introduksiyasi kafedrasi

I.1. Ikki uyli gazanda o'simligining geografik tarqalishi
Qichitqi o'ti Osiyo va Evropada, Avstraliya va Afrikada, shuningdek Shimoliy Amerikada tarqalgan. Uni Xitoy, Hindiston, Yaponiya, Buyuk Britaniya va AQShda tarqalgan. Qichitqi o'ti asta-sekin ildizpoyalari orqali tarqaladi, bu esa boshqa turlarni istisno qiladigan zich koloniyalarni shakllantirishga imkon beradi. U nam, ozuqaviy moddalarga boy tuproqda o'sadi va qisman soyaga toqat qiladi, lekin tuproqdagi ozuqa moddalari kam bo'lgan joylarda yaxshi o'smaydi. Qichitqi o'tlar yaylovlarda, bog'larda, qarovsiz hovlilarda, chiqindi joylarda, yo'l chetlarida, soy bo'yi va ariqlarda, 2-rasm.Qichitqi o'ti shuningdek, dalalar va o'rmonzorlarning
chetlarida uchraydi(2-rasm). Yanada tez-tez qichitqi o't o'rmon zonalarida va o'rmon-dasht hududlarida uchraydi va u erda zich qichitqi o'tini hosil qiladi. Bog'bonlar va bog'bonlar uchun qichitqi o'tdan nafratlanadigan va uni yo'q qilish qiyin. Yanal kurtaklar juda rivojlangan kuchli ildizpoyasi qichitqi o'ti eng kambag'al va kam tuproqlarda o'sishiga imkon beradi: ko'pincha bu "yonayotgan odam" ni cho'l erlarda, o'rmonzorlarda, botqoqliklar yaqinida, o'tloqli joylarda yoki yarim chirigan o'rmon bo'ylab topish mumkin. Agar bu joylar piyoda yurish yo'llari yoki odamlar tez-tez bo'ladigan boshqa joylar bo'ylab joylashgan bo'lsa o'simliklar noqulay yoki hatto sog'liq uchun xavf tug'dirishi mumkin. Katta stendlar sug'orish suv yo'llarini to'sib qo'ysa yoki yaylovlarga yoki chorva mollari boqiladigan boshqa joylarga kirsa, bu fermerlar uchun ham muammo bo'lishi mumkin. Poyasi va barglaridagi tuklar teriga toksinlarni yuboradi, bu mahalliy og'riq, qizarish, qichishish va uyqusizlikni keltirib chiqaradi. Ushbu toksinlar keltirib chiqaradigan alomatlar bir necha daqiqadan bir necha soatgacha davom etishi mumkin
Gazanda o‘tni har xil sharoitda yetishtirish imkoniyati mavjud. Qabilada turlar soni bo'yicha jins ustunlik qiladi. qichitqi o'ti(Urtica), taxminan 50 turni o'z ichiga oladi otsu o'simliklar, va turli xil hayot shakllari bilan ifodalangan tropik Urera (35 tur) jinsi: otsu o'simliklar, butalar, yumshoq daraxtlar va lianalar, ikkinchisi ko'pchilik Afrika turlarini o'z ichiga oladi. SSSRda Urticeae qabilasidan faqat qichitqi o't turlari keng tarqalgan Qichitqi o'tining ibtidoiy shakllarining barglari kurtaklar ustida ko'ndalangiga qarama-qarshi joylashgan, yanada rivojlangan shakllarda, qarama-qarshi barglarning har bir juftida bitta barg kamayishi tufayli bargning joylashishi ikki qatorli muqobillikka o'tishi mumkin. Ushbu o'tish yo'lida ko'plab oraliq bosqichlar mavjud. Uning biologik xususiyati shundan iboratki u o‘nib chiqishda va massa hosil qilishda tuproqning unumdorligiga qaramaydi. Shuning uchun ham undan tibbiyotga kerakli xom ashyo mahsulotini olishi imkoniyati bor. Aksariyat hayvonlar, ayniqsa sochlari kalta yoki terisi ochiq bo'lganlar, odamlar kabi qichitqi o'tidan ta'sirlanishi mumkin. Qichitqi o'ti gullaganda ko'p miqdorda to'kiladigan havodagi gulchanglar pichan isitmasi uchun muhim omil hisoblanadi. Aksincha, qichitqi o'tlar ham mahalliy ekotizimimizning juda muhim qismidir.