O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. Umarov psixologiya

Umumiy psixologiya — psixologiyaning barcha masalaJarining o‘ziga xos jihatlarini o‘rganadigan maxsus sohasi.

1. 
   Mehnatpsixologiyasi. Bu inson mehnat faoliyatining psixologik asoslarini, mehnatni ilmiy asosda tashkil qilishning psixologik to- monlarini o‘rganadi.
   

Mehnat psixologiyasi ma’lum darajada mustaqil bo‘lgan, lekm bir-biri bilan chambarchas bog‘langan turlarga bo4inadi:

1. 
   Injenerlar psixologiyasi.
   
2. 
   Aviasiya psixologiyasi.
   
3. 
   Kosmik psixologiya.
   

2. 
   Pedagogik psixologiya Bu ham o‘z navbatida bir qancha turlarga boliinadi:
   

1. 
   Ta’lim psixologiyasi (didaktika va xususiy metodikalaming psixologik asoslari, programmalashtirilgan ta’lim va aqliy faoliyatlaming shakllanishi va boshqalar).
   
2. 
   Tarbiya psixologiyasi. (tarbiya metodikasining psixologik asoslari, o‘quvchilar jamoasi psixologiyasi, mehnat — ax- loq tuzatish pedagogikasining psixologik asoslari).
   
3. 
   0‘qituvchi psixologiyasi.
   
4. 
   Aqli zaif bolalar tarbiyasi psixologiyasi.
   

HI. Medisina psixologiyasi. Bu shifokor faoliyatining psixologik tomonlarini va kasal xulqini o‘rganadigan fandir. Bu fan ham o‘z navbatida quyidagilarga bo‘linadi:

1. 
   Neyropsixologiya — bu bosh miya nervlari faoliyati asosida vujudga keladigan psixologik holatlami o‘rganadi.
   
2. 
   Psixofarmakologiya — bu turli dorilaming inson psixik faoliyatiga ta’sirini o‘rganadi.
   
3. 
   Psixoterapiya — bu kasallami davolashda psixologik ta’sir qilishdan foydalanish yo‘llarini o‘rganadi.
   
4. 
   Psixoprofilaktika va psixogigiyena — bu kishilami psixik tomondan sog‘lom bo‘lishini ta’minlashga oid tadbirlar ishlab chiqish bilan shug‘ullanadi.
   

4. 
   Yuridikpsixologiya. Bu o‘z navbatida quyidagilarga bolinadi:
   

1. 
   Sud psixologiyasi.
   
2. 
   Kriminal psixologiya.
   
3. 
   Mehnat tuzatish psixologiyasi.
   

4. 
   Harbiy psixologiya.
   
5. 
   Sport psixologiyasi.
   
6. 
   Savdo psixologiyasi.
   

Bordi-yu, psixologiya sohalarini klassifikasiya qilishda psixikaning rivojlanishini asos qilib oladigan bo‘lsak, unda psixologiyaning yana quyidagi sohalari mavjudligini ko‘ramiz:
/. Yosh psixologiyasi. Bu o‘z navbatida quyidagilarga bo‘linadi:

1. 
   bolalar psixologiyasi;
   
2. 
   o‘smirlar psixologiyasi;
   
3. 
   yoshlar psixologiyasi;
   
4. 
   katta kishilar psixologiyasi;
   
5. 
   gerantopsixologiya. (qariyalar psixologiyasi).
   

2. 
   Maxsus psixologiya.
   

1. 
   patopsixologiya — miyaning o‘sish davrida kasallanishi tufayli psixikada yuz beradigan o‘zgarishJami o‘rganadi;
   
2. 
   olegofrenopsixologiya — bu miyasida tug‘ma kamchiligi bor bolalar psixikasining o‘sish masalalari bilan shug‘ullanadi;
   
3. 
   surdopsixologiya — karlarning' psixik taraqqiyotini o‘rganadi;
   
4. 
   tiflopsixologiya — ko‘rlar va ko‘rish qobiliyati pastlaming psixologik taraqqiyotini o‘rganadi.
   

2. 
   Solishtirma psixologiya — bu hayvonlar psixikasi bilan inson psixikasini taqqoslab o‘rganadigan fan. Uning tarmog‘i zoopsi- xologiyadir.
   
3. 
   Ijtimoiy psixologiya. Bu kishilaming jamoadagi o‘zaro muno- sabati jarayonida vujudga keladigan psixologik holatlami o‘iganadi. Moda va eskilik qoldiqlarining ta'siri, turli mish-mishlar ta'sirida hosil bo‘ladigan jamoatchilik kayfiyatini o‘rganish ham ijtimoiy psixologiya vazifasiga kiradi.
   
4. 
   Din psixologiyasi ham bugungi kunda psixologiyaning muhim tarmoqlaridan biriga aylanib bormoqda. Ana shundan kelib chiqib, ayni paytda Toshkent islom universitetida dinshunos sosiol va psixolog yo'nalishi bo‘yicha mutaxassislar tayyorlash yo‘lga qo‘yildi.
   

1. Shaxs psixologiyasi. Buning vazifasi shaxsning individual - psixologik xususiyatlari: xarakteri, oliy nerv faoliyati tipi va tem- peramenti, qobiliyatlari, xulqining bosh motivlari, kasbga qobiliyati va ko‘nikmalari kabilarni o'rganishdir. Uning bo'limlariga:

1. 
   Xarakterologiya.
   
2. 
   Individual psixologik farqlar tipologiyasi.
   
3. 
   Professiografiya (kasbga bo‘lgan qobiliyati va ma’lum bir kasbga yaroqli ekanligini o'rganadigan fandir).
   

Quyidagi 1-rasmda psixologiyaning boshqa fanlar bilan o‘zaro aloqasining zamonaviy ketma-ketligi tartib bilan yoritilgan.

1- rasm. Psixologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi

4.