О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Xo`jaobod — Andijon viloyatiga qarashli shu nomdagi rayon markazi. 1981 yildan boshlab shahar nomini oldi. «Boburnoma» muallifi o`sh bilan Andijon o`rtasida bir obod joy bo`lganligini eslatadi. SHu erlik 7 marta haj qilgan Abdunabi Sayfuddin hoji o`g`lining hikoyasiga qaraganda, qadimgi O`rta Osiyo shaharlarini Xitoy bilan bog`laydigan savdo yo`li shu Xo`jaobod orqali o`tgan. Buning guvohi sifatida to hozirgi kungacha saqlanib qolgan Andijon shahridagi, shu Xo`jaoboddan boradigan yo`l boshiga qurilgan Xitoy konsulining binosini ko`rsatadilar.

Xo`jaobod so`zining kelib chiqish tarixi haqida aniq fikr va dalil bo`lmasa-da, ayrim taxminlar bor. YUqorida ta`kidlanganicha, Xitoyga boradigan savdo yo`lida joylashganligi tufayli bu joyga bir guruh xo`jalar kelib joylashib qolishgan. SHundan so`ng qishloq kengayib xo`jalar obod qilgan deyishyb, nomini Xo`jaobod qo`yishgan desalar, ayrim kishilar, bu erdan xajga borganlar ko`p bo`lganligi tufayli hojilar obod qilgan, deydilar. Xullas, Xo`jaobod shahri tarixi hali ilmiy asosda tadqiq qilinmagan. Xojiobod deyish haqiqatga ancha yaqindir. 1993 yili «Mehnat» nashriyotida chop etilgan A. Nabievning «Bobur tavof aylagan diyor» nomli risolasida (10 bosmataboq) Xo`jaobod tarixi, eng qadimgi davrlardan to hozirgi kungacha bo`lgan tarixi mukammal yoritilgan. Xo`jaobod nomining kelib chiqish tarixi haqida jumladan shunday deyilgan: «Boburnoma» ning 50—51-betlarida Bobur Mirzoning ustozi va piri Xo`ja Abdullo Mavlonai qozi nomi bir necha bor tilga olingan. endilikda shunday tarixiy ma`lumotlar aniqlanmoqdaki, xatto Xo`jaobod vohasining nomi ham ayni shu tarixiy shaxs — Xoja Abdullo Mavlonai qozi nomi bilan bog`liq bo`lib chiqdi. Binobarin, Bobur ta`riflaganidek, voha nomi uni bog`-rog`larga aylantirgan tarixiy bir shaxsning nomi bilan bog`liq ekan. Bu fikrni yozuvchi Qo`ldosh Mirzoning 1990 yili «SHarq YUlduzi» da bosilgan «Bobur Mirzoning toylog`i» nomli qissasi voqealari yana bir karra tasdiqladi. Qissa muallifi o`z asarida Xo`jaobod Oqbo`ra daryosidan suv ichganligini, undan yangi-yangi ariqlar chiqarilganligini aytadi. YAna ta`riflaydiki, shu ariqlar suvidan bahra olgan bog`-rog`larni ko`rgan, shirin-shaqar mevalaru qovun-tarvuzlaridan totib ko`rgan Zahiriddin Muhammad Bobur nihoyatda ilhomlanib ketadi va bu jannatmakon yurt boshlig`ini chaqirib: «Siz yurt aylagan ushbu navohi Xoja Abdullo Mavlonai qozi ruhi pokining hurmati vajidin Xojaobod bo`lsun. Bu tilagi ixlosmandlaru hukmi podshohdur. Ongladingizmu, sardor», — deydi. SHundan so`ng sardor axli yurtni to`plab, podsho hukmini e`lon qiladi: «SHu bugundan boshlab, bu yurt Xojaobod deb nomlansin»,— deydi. SHu tariqa qadimdan obod maskanlardan biri bo`lgan bu yurt Xojaobod deb yuritiladi.

CHortoq — Namangan yonidagi qishloq. Buni «to`rt tog`» deb izohlaydilar, ammo shunday emas. To`rt gumbazli (to`rt toqisi bo`lgan) inshoot, ark, qo`rg`on, qorovulxona chortoq deyilgan. Ba`zan to`rt tomonidan ko`rinib turadigan qorovulxonalar, baland minoralar ham chortoq deb atalgan. Demak, chortoq deb shu qishloq o`rtasida joylashgan baland ark, qorovulxona tufayli atalgan.