O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

 

Mavzu № 14 Kuchlanish 1000 V gacha vа undаn yuqоri  bo’lgan elektr 

uskunalariga xizmat vaqtida qo’llaniladigan himoya vositalari 

 

Tаyanch so’z vа ibоrаlаr: 

tеzkоr shtаngаlаr, izоlyatsiyalаngаn mоntеr аsbоblаri, 

kuchlаnish  ko‟rsаtkichlаri,  dielеktrik  etik,  kаlish,  gilаmlаr,  kоntаkt  uchi,  qаychili 

pichоqlаr, sinоv sxеmаsi. 

Kuchlanish 1000 V gacha bo‟lgan E.X.V. quyidagi buyumlar kiradi: dielektrik 

qo‟lqoplari,  tezkor  shtangalar,  izolyatsiyalovchi  va  elektr  o‟lchov  qisqichlar, 

izolyatsiyalangan monter asboblari va kuchlanish ko‟rsatkichlari. Eng keng qo‟llanib 

kelayotgan  rezinadan  tayyorlangan  dielektrik  qo‟lqoplari.  Uni  qo‟llashdan  oldin 

germetik  holatini  tekshirish  kerak  bo‟ladi.  Germetik  buzilgan  qo‟lqoplarni  qo‟llash 

man etiladi. 

Dastasi 

izolyatsiyalangan  monter  asboblari

ni  kuchlanish  ostida  turgan 

kuchlanishi  220/380  V  ga  ega  bo‟lgan  elektr  uskunalarida  qo‟llanishi  mumkin. 

Ko‟pincha  bir  tomonli  gaychili  kluchlar,  otvertkalar,  ombirlar,  qisqichlar,  pichoqlar 

---

 

 

qo‟llanib  kelinadi.  Bularni  barchasini  dastalari  plastmassadan  tayyorlanishi  talab 

etiladi, sababi bularda plastmassa asosiy himoya vositasi hisoblanadi. 

Tok  o‟tkazuvchi  qismlarda  kuchlanishni  bor-yo‟qligini  aniqlash  uchun 

kuchlanish ko’rsatkichlari

dan foydalaniladi. Uni ishlash asosini aktiv tok o‟tishi bilan 

neonli yoritqich yoritiladi. Kuchlanishni ko‟rsatkichlarini tuzilishi bo‟ladi; ikki va bir 

qutbli.  Ikki  qutbli  ko‟rsatkichlar  kuchlanishi  220-500  V  gacha  ishlab  chiqariladi  va 

ularda ikkita shup bo‟ladi. 

 

 

Izolyatsiyalangan monter asboblar. 

Ularni ishlatishida shuplari bir vaqtida ikkita fazaga tegib turish kerak 

bo‟ladi. Bir qutbli ko‟rsatkichlar avtoruchka shaklida ishlab chiqariladi. Uni 

ishlatish uchun shup bilan elektr uskunani tok o‟tkazuvchi qismga tegib tursa 

boshqa barmoq bilan yuqori qismida joylashgan metalli kontakt bosiladi. Shu 

bilan birga tok odam tanasi orqali yerga o‟tib ketadi. Ishlab chiqarish 

sharoitlarda bir qutbli ko‟rsatkichlarni qo‟llash man etiladi. 

 

 

 

 

Yuqori  kuchlanish ko‟rsatkichi. 

 

---

 

 

а) sxemasi;   b) umumiy ko‟rinishi; 1- neonli yoritqichi; 2- kondensator; 

3- kontakt uchi; 

 

Izolyatsiyalovchi  qisqichlar

ni trubkali saqlagich vositalari ustida 

operatsiyalarni o‟tkazish uchun hamda bir qutbli ajratuvchilarni pichoqlariga 

qo‟lqoplarni kiydirish va yechish uchun qo‟llaniladi. Qisqichlar izolyatsiyasi 

plastmassadan tayyorlanadi. 

 

 

 

Izolyatsiyalovchi qisqichlari. 

 

Izolyatsiyalovchi  E.X.V.  qo‟shimcha  bo‟lib,  dielektrik  kalishlari  (etiklar), 

rezinali gilamchalar, poyandozlar va podstavkalar qo‟llaniladi. 

Dielektrik  etiklari  va  kalishlari 

inson  oyog‟ini  tagidan  izolyatsiyalash  uchun 

qo‟llaniladi.  Elektr  uskunani  istalgan  kuchlanishga  ega  bo‟lgan  etiklarni    qo‟llanishi 

mumkin,  kalishlar  esa  faqat  kuchlanishi  1000  V  gacha  bo‟lgan  elektr  uskunalarida 

qo‟llaniladi. 

Dielektrik gilamchalari 

va  poyandozlar insonni tyagidan izolyatsiya qiladigan 

vositalar. Ularni yopiq elektr uskunadagi istalgan kuchlanishlarida qo‟llanilsa bo‟ladi. 

Izolyatsiyalangan postavkalar ham insonni yerdan yoki poldan izolyatsiyalaydi. 

Elektr uskunani kuchlanishi 1000 V gacha bo‟lsa, podstavkala farforli izolyatorsiz, 

kuchlanishi 1000 V dan oshiq bo‟lsa, faqat farforli izolyatori bilan tayyorlanadi. 

 

 

 

Dielektrik kalishlari (etiklar), rezinali gilamchalar, poyandozlar va 

podstavkalar qo‟llaniladi.

---