O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

 
17-  mavzu.  Grafik  ko‘rinishdagi  ob’ektlar  ustida  ishlash.  Sodda  grafiklar,  diagrammalar, 
jadvallar. 
Reja: 
1.  Grafik ko‘rinishdagi ob’ektlar ustida ishlash.  
2.  Sodda grafiklar.  
3.  Diagrammalar. 
4.  Jadvallar. 
  
 Tayanch iboralar: Grafik ko‘rinishdagi ob’ektlar. Sodda grafiklar. Diagrammalar. Jadvallar. 
 
Grafiklar 
Har yili Bo‘rining tug‘ilgan kunida Quyon uning bo‘yini santimetrlarda o‘lchab, belgilab qo‘yadi. 
Bo‘ri bo‘yining o‘sish grafigini ko‘rib chiqing va savollarga javob bering. Nima uchun nuqtalar bir-
biri bilan silliq egri chiziqlar yordamida tutashtirilgan? Bo‘ri 1 yosh bo‘lganida uning bo‘yi qanday 
bo‘lgan? 3 yoshda-chi? 4 yoshda-chi? 6 yoshda-chi? Oxirgi bir yilda Bo‘rining bo‘yi o‘sdimi? 
Bo‘ri bo‘yining o‘sish grafigi . Bo‘yi (sm)  Yoshi (yosh)  
       Bo‘rining bo‘yi 40 sm bo‘lganda u necha yoshda edi? 50 sm bo‘lganda-chi? 70 sm bo‘lganda- 
chi? 75 sm bo‘lganda-chi? 
      Bo‘ri: 
a) 1 yoshdan 3 yoshgacha; 
b) 3 yoshdan 7 yoshgacha necha santimetr o‘sgan? 

---

73 
 
481. 
Qopda 48 kg sabzi bor edi. 4 kun har gal baravardan sabzi olinganidan so‘ng qopda 32 kg 
sabzi qoldi. Har kuni qopdan necha kilogrammdan sabzi olingan? 
      
Uchlaridan biri A nuqta bo‘lgan ko‘pburchaklarni ayting. 
484. 
Tenglamalarni yeching: 
654 + x = 810           720 – x = 426 
35•x = 0                     x : 27 = 0 
485. 
3 725 : 5 61 376 : 8 108 120 : 4 
486. 
Geologlar 144 km yo‘l yurishdi. Ular dastlab 60 km/soat tezlik bilan 2 soat mashinada 
yurishdi, keyin qolgan yo‘lni 8 km/soat tezlik bilan otda bosib o‘tishdi. Ular qancha vaqt otda 
yurishgan? 
487. Ko‘paytirish usulini tushuntiring: 
425 • 40 = 425 • (4 • 10) = 425 • 4 • 10 = 17 000 
547 • 800 = 547 • (8 • 100) = 547 • 8 • 100 = 437 600 
       Yechishni quyidagicha yozish mumkin: 
488. 
Tushuntirish bilan yeching: 
526•50      659•70       3 042•200     2 307•400 
384•30      291•90       2 709•300     4 122•200 
       489. 
Kutubxonaga yangi kitoblar keltirildi. Kutubxonachi 3 ta tokchaga 45 tadan kitob 
qo‘yganidan keyin yana 80 ta kitob qoldi. Kutubxonaga nechta kitob keltirildi? 
490. 
Tenglamalarni yeching: 
x : 50 = 81 – 9          2 •x + 356 = 900        x – 206 = 100 + 45 
491. 
605•30        7 043•70       806•200       1 487•40 
        328•90           694•600     456•500       6 391•20 
492. 
Yuzi 56 sm2 va bir tomonining uzunligi 8 sm bo‘lgan to‘g‘ri to‘rtburchak chizing. 
       493. 
Do‘konda 360 m gazlama bor edi. Birinchi kuni gazlamaning to‘rtdan bir qismi, ikkinchi 
kuni qolgan gazlamaning beshdan bir qismi sotildi. Ikkinchi kuni gazlamaning necha metri sotildi? 
Ye c h i s h     r e j a s i 
1) Birinchi kuni necha metr gazlama sotildi? 
2) Necha metr qoldi? 
3) Ikkinchi kuni necha metr gazlama sotildi? 
494. 
To‘g‘ri to‘rtburchak shaklidagi bog‘ning uzunligi 20 m, eni 10 m. Bog‘ maydonining yarmini 
 nok daraxtlari egallagan. Nok daraxtlari egallagan maydon yuzini aniqlang. 
495. 
Tenglamalarni yeching: 
54•x + 96 = 204            780 : (x – 7) = 78 
Namuna: (139 – x) : 8 = 14               Te k s h i r i s h 
139 – x = 14•8                                  (139 – 27) : 8 = 14 
139 – x = 112                                    112 : 8 = 14 
x = 139 – 112                                        14 = 14 
x = 27 
496. Bo‘ri bilan Quyon yugurish musobaqasi o‘tkazishdi. Bo‘ri bilan Quyonning harakatlanish 
grafigini ko‘rib chiqing va savollarga javob bering. Bo‘ri bilan Quyon qanday masofani yugurib 
o‘tishlari kerak edi? Ulardan qaysi biri marragacha yetib keldi? Harakatlanish grafigi. Masofa (m) 
 Bo‘ri necha sekund va Quyon necha sekund yugurdi? Bo‘ri marragacha necha metr yetib kela olmadi? 
Grafikdan ulardan qaysi biri tezroq yugurganini bilib olish mumkinmi? 300 metrni Bo‘ri necha 
sekundda va Quyon necha sekundda yugurib o‘tadi? Birinchi 10 sekundda Bo‘ri qanday masofani va 
Quyon qanday masofani o‘tdi? 
        497. 
To‘g‘ri to‘rtburchakning perimetri 36 sm, tomonlaridan birining uzunligi 12 sm. To‘g‘ri 
to‘rtburchakning yuzini toping. 
498. 
Hisoblang: 
17 600 : 4 575•5 (63 144 – 7 191) : 3 
17 600•4 575 : 5 63 144 – 7 191 : 3 
499. Yechishni tushuntiring: 
1) 40•70 =  4 o‘nl.•(7•10) =  (4 o‘nl.•7)•10 =  28 o‘nl.•10 =   280 o‘nl. = 2 800. 4 000 yuzl. = 400 000 

---

74 
 
2) 800•500 = 8 yuzl.•(5•100) = (8 yuzl.•5)•100 = 40 yuzl.•100 =  4 000 yuzl. = 400 000 
 
Nol bilan tugaydigan ko‘p xonali sonlar quyidagicha ko‘paytiriladi: 
 
500. 
Tushuntirish bilan yeching: 
4 800•40          1 840•30              2 040•400 
501. 
Og‘zaki hisoblang va faqat javoblarni yozing: 
400•30                       250•200 
400•600                     7 000•40 
90•200                       60•900 
300•700                     50•2 000 
502. 
Kinoteatr katta zalining har birida 28 o‘rindiqdan 30 qator, kichik zalining har birida 18 
o‘rindiqdan 20 qator bor. Kinoteatrning ikkala zalida hammasi bo‘lib nechta o‘rindiq bor? 
503. 
6 845 + 34•(91 – 89) 10 332 : 4 + 36 846 : 9 
504. 
Tenglamalarni yeching: 
760 – x = 312 
x : 10 = 230 
x •10 = 450 
670 : x = 670 
505. 
Yeching va natijani tekshiring: 
56 792 + 42 009 80 014 – 72 935