O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

                       3.  KASRLARNI TAQQOSLASH 
 Ikkita teng kasrlar bitta kasr sonning turli xil ifodasidan iborat. 
Bir xil maxrajli ikki kasrdan qaysisining surati kichik (katta) boʻlsa, oʻsha kasr  kichik (katta)  
boʻladi. 
         Yana oʻsha oldingi darsda koʻrilgan masalaga qaytamiz (1- rasm). Endi  Ozoda xola nonni 
teng toʻrtta boʻlakka boʻlib, nabirasi Hadichaga ikkitasini  bergan boʻlsin. Lekin bu ikki boʻlak 
birgalikda nonning yarmini tashkil qiladi. 
 Demak, nonning 2/4  qismi va 1/2  qismi oʻzaro teng boʻladi. Bu holda 2/4  va ½  kasrlar teng 
deyiladi va 2/4  = ½   tarzda yoziladi (2- rasm). 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                        1–rasm           
                                                                                              2- rasm 
      
Ikkita teng kasrlar bitta kasr sonning turli xil ifodasidan iborat. 
Bir xil maxrajli ikki kasrdan qaysisining surati kichik (katta) boʻlsa, oʻsha kasr  kichik (katta)  
boʻladi. 
     To‘g‘ri to‘rtburchak 5 ta teng boʻlakka boʻlindi. Bu bo‘laklarning 3 tasi bo‘yaldi (3- rasm). 
Natijada to‘g‘ri to‘rtburchakning 3/5  qismi bo‘yaldi, uning 2/5  qismi esa bo‘yalmadi. 
  
 
 
 
 
 
 
                                                        3- rasm 
       Ko‘rib turganingizdek, to‘g‘ri to‘rtburchakning bo‘yalgan qismi bo‘yalmagan qismidan katta. 

---

62 
 
            Demak, 3/5  > 2/5   boʻladi. 
       Bir xil maxrajli ikki kasrdan qaysisining surati kichik (katta) boʻlsa, oʻsha kasr  kichik (katta)  
boʻladi.
 
        Sonlar nurida ikki kasrning qaysi biri ikkinchisiga nisbatan chapda (oʻngda) yotgan boʻlsa, 
oʻsha kasr kichik (katta) boʻladi. 
        Haqiqatan, 4- rasmda A(2/5)    nuqta B(3/5) nuqtadan chapda yotibdi. Shuning uchun  
2/5  < 3/5 
        1- misol. 
Poyezd 420 km yo‘l yurib, butun yo‘lning 2/3  qismini bosib o‘tdi. Butun yo‘l necha 
km? 
         Yechish. 
Shartga ko‘ra, 420 km butun yo‘lning 2/3  qismini, ya’ni ikkita 1/3 ulushini tashkil 
qiladi. 
 Demak, butun yo‘lning 1/3  ulushi 420 : 2 = 210 (km) ga teng bo‘ladi. 
         Unda butun yo‘l 210 · 3 = 630 (km) ga teng bo‘ladi. 
         Javob: 
Butun yo‘l 630 km. 
      Sonning ab  qismi m ga teng bo‘lsa, bu sonning o‘zini topish uchun m ni b ga ko‘paytirib, a ga 
bo‘lish kifoya.