O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

“Egri mo‘ridan tutun egri chiqadi”. 
Tarbiya  jarayonida  ijobiy  axloqiy  sifatlarni  shakllantirishda 
hamkorlik  pedagogikasidan  foydalanish,  bola  shaxsini  hurmat  qilishi 
zarurligi  ta’kidlanadi.  Xalq  ham  hamisha:  “Bolani  kim  erkalatsa,  u 
o‘shanga yaqin keladi,-” deydi. 
Xalq  pedagogikasida  ijobiy  axloqiy  sifatlarni  shakllantirishda  katta 
yoshli  bolalardan  foydalanish  taklif  etiladi.  Amaliy  hayotda  ham 
oiladagi kichik yoshli bolalar katta yoshli akasi yoki opalaridan ko‘proq 
tarbiya  oladilar.  Katta  bolalar  o‘z  ukalariga  g‘amxo‘r  bo‘ladilar.  Ular 
ukalariga  tarbiya  bera  turib,  o‘zlarini  kattalardek  his  qiladilar.  Ularga 
mehnat qilish, axloqiy madaniyat ko‘nikmalarini singdiradilar. SHuning 
uchun  bosh  farzand  tarbiyasiga  ko‘proq,  e’tibor  berilsa,  kichiklarini 
tarbiyalash oson kechishi ta’kidlanadi: “Kattasini tarbiya qil, kichigining 
o‘zi o‘rganadi” deyiladi. 
Bolani  yutuqlari  uchun  ortiqcha  maqtash  uni  o‘zbilarmonlikka  olib 
kelishi ta’kidlanadi: “O‘zini maqtagan axmoq, bolasini maqtagan undan 
ham axmoq”. 
Bolalikda  paydo  bo‘lgan  salbiy  axloqiy  sifatlarni  tuzatish 
mumkinligi  va  bu  uncha  qiyin  kechmasligi  ta’kidlanadi.  SHuningdek, 
yomon  xislatlar  tug‘ma  emas,  balki  o‘zlashtirilgan  sifatlar,  noto‘g‘ri 
tarbiya oqibati ekanligi ta’kidlanadi. 
Boladagi salbiy sifatlar oiladagi yoki atrof-muhitdagi salbiy omillar 
tufayli  paydo  bo‘lgan  bo‘lsa,  yomon  odatni  vujudga  keltirgan 
manbalardan  bolani  uzoqlashtirish, manbani  bartaraf  etish  taklif  etiladi. 
Oilada osoyishta muhit yaratish, yaxshi do‘stlar topishga ko‘maklashish 

---

55 
 
tavsiya  etiladi:  “Do‘stingning  kimligini  ayt,  sening  kimligingni 
aytaman”, “Yaxshi bilan yursang etarsan murodga, Emon bilan yursang 
qolarsan uyatga” maqollari  fikrimizning dalilidir. 
O‘z-o‘zini  tarbiyalash  inson  shaxsining  shakllanishida  katta 
ahamiyatga  ega.Xalq  bu  borada  tarbiyalashning  o‘ziga  xos  dasturini 
taklif  etib:  “Yaxshilarga  yondosh,  yomonlardan  uzoqlash”-deb 
ta’kidlaydi.  “Etti  o‘lchab  bir  kes”,  “Avval  o‘yla,  keyin  so‘zla”, 
“Yaxshilikni  yomondan  o‘rgan”  kabi  maqollarda  mustaqil  hayotda 
odamlar  yordamida  yaxshi  sifatlarni  egallash,  yomon  sifatlarni  tuzatish 
mumkinligi ta’kidlanadi. 
Etnopedagogika manbalarida yoshlar o‘z-o‘zini tarbiyalash va qayta 
tarbiyalash vositasida eng oliy insoniy sifatlar - izzat-hurmat, kamtarlik, 
odillik,  halollik,  mehnatsevarlik,  to‘g‘riso‘zlik  singari  odatlarini 
egallashi mumkinligi ta’kidlanadi. 
Bolalarda  aqliy  va  ijobiy  axloqiy  sifatlarning  shakllanishida 
o‘yinlarning  ahamiyati  ham  katta.  O‘yin  jarayonida  bolaning  bunday 
sifatlari  rivojlanadi.  Bola  3-5  yoshda  predmetlar  bilan,  5-7  yoshda  esa 
bolalar  va  kattalar  bilan  o‘ynashga,  rollarni  bajarishga  intiladi.  O‘yin 
jarayonida  u  ota,  ona  rolini  bajarishi,  qo‘g‘irchoqni  kiyintirish, 
yuvintirish,  uxlatishni  o‘rganadi,  hayvonlar  va  qushlarga  taqlid  qilib 
ovoz  chiqaradi,  Vrach,  o‘qituvchi,  shofyor,  sotuvchi  obrazlariga  kiradi. 
SHuning  uchun  o‘yin  ham  etnopedagogika  manbasi  sifatida  katta 
tarbiyaviy kuchga ega 
 Ertaklarni  obrazli  qilib  so‘zlab  berish  vositasida  yaxshi  axloqiy 
sifatlarga havas, yomonlariga nisbatan esa nafrat uyg‘otiladi. 
 
           Nazorat savollari: