O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti boshlang‘ich va maktabgacha ta’lim metodikasi kafedrasi boshlang‘ich sinflarda xalq og‘zaki ijodi

Aytim-olqishlar erkalovchi motivdagi rasm-rusum qo’shiqlari bo’lib, aksariyati, asosan, bolalarning bеshik davriga oid turli-tuman marosimlarda ijro etiladi: chaqaloq bеsh va to’qqiz kunga to’lganda, ilk bor cho’miltirilganda, bеshikka birinchi marta va har gal bog’lanib, yana ochib olinganda, ilk bor ota-onasi va qarindoshlariga tanishtirilganda, ilk tishi yorilganida, birinchi marta mustaqil o’tirganida, oyoq bosganida, toy-toylaganida, Yangi kiyim kiygizilganda, ilk bor ovqatlantirilganda, qizaloq sochini ilk bor yuvib-taraganda, tirnog’i ilk bor olinganda, o’g’il bola sochi birinchi marta qirqilganda, bola sha`niga isiriq tutatilganda, xullas, shunday rasm-rusumlarning har biri mazmuniga yarasha aytim-olqishlar mavjud. Bularning ma`lum qismi ijtimoiy taraqqiyot tufayli so’na boshlagan bo’lsa-da, ma`lum qismi xalq an`analarining poetik uzvi sifatida hamon yashamoqda, aytaylik, bolalarning yangi kiyim kiyishiga oid aytim-olqish ijtimoiy munosabatlardagi o’zgarishlar ta`sirida transformasiyaga uchrab, tug’ilgan kunini nishonlash jarayonida bolaga yangi kiyim kiydirish qutloviga aylangan:

San bir -yillik, Yana: Yoqasi moyli bo’lsin,

Man ming -yillik. Etagi loyli bo’lsin.

Kiya-kiya to’zdiraylik, Mayli bir -yilda to’zsin,

Dugonalarimdan o’zdiraylik. O’zi-chi, ming -yil kulsin.

Bu xildagi aytim-olqishlar ijrosidagi o’ziga xoslik shundaki, ularni avval bolaga kiyim kiydiradigan kishining o’zi aytib, so’ngra o’sha boladan takrorlash talab qilinadi. Yangi kiyim kiyayotgan bola shu talabga muvofiq takror ijro etadi.