O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti mashinasozlik fakulteti

3. Nafas olish va yurak urishi to`xtaganda birinchi yordam ko`rsatish 
 
Bunday  xollarda  asosan  yurak  to`xtashining  asosiy  sabablarini  bilish 
kerak. Ular besh xil: 
1.  Tomir  urishining  sezilmasligi,  es-xush  yo`qligi,  ko`z  gavxari  kengayishi, 
chiroq  tutganda  sezmasligi  va  nafas  olish  to`xtashi,  shuningdek,  yuz  ko`kimtir 
rangda bo`lishi yurak to`xtab qolgan xolni bildiradi. 
Endi ana shu xollarni qisqacha sharxlab o`tamiz: 
- Arterial qon tomirida yurak urishi bilinmasligi. Bu asosan bo`yin qismidagi 
tomirni ko`rsatkich yoki o`rta barmoq bilan ushlash natijasida aniqlanadi. 
-  Xushdan  ketish  –  yurak  urishi  to`xtaganidan  4-5  soniya  o`tgach,  kishi 
xushidan ketib, har qanday harakatni yo`qotadi. Tovushni eshitmaydi. 
Agar  ko`z  gavhari  kengayib  yorug`likni  sezmasa,  o`pka  va  yurak  faoliyati 
to`xtaganidan darak beradi. 
              
 
Chiqarilayotgan nafas bilan bevosita “og`izdan-og`izga” suniy nafas oldirish. 
16.6-16.7-rasmlar. 
   

---

 
166 
Nafas olish to`xtashi, yuz sariq-kulrang bo`lib, tomir urishi sezilmay qolishi 
qon  aylanishi  buzilganidan  dalolatdir.  Nafas  yo`llarini  tiklash  va  yurakni  ishlatish 
uchun quyidagi choralarni amalga oshirish kerak: 
A  –  nafas  yo`llari  (burun,  og`iz  bo`shliqlari)  ni  ivigan  qon  va  balg`amdan 
tozalash. 
V  –  ikki  usulda  sunhiy  nafas  oldirishni  boshlash  –  “og`izdan-og`izga”  yoki 
“og`izdan-burunga”. 
S – qon aylanish tizimini yo`lga qo`yish yurakni massash qilish orqali amalga 
oshiriladi. 
Jaroxatlangan  shaxsni  klinik  o`limdan  qaytarish  uchun  barcha  yordam 
xarakatlari yo`llarini ochishdan boshlanadi: 
1. Kishini tekis joyga chalqancha yotqiziladi va og`zidagi ko`pik, ivigan qon 
bint o`ralgan  baroq bilan tozalab olinadi. 
2.  Kishining  yelkasi  tagiga  yupqa  yostiq  qo`yiladi,  keyin  yordam  beruvchi 
shaxs  bir  qo`li  bilan  uning  bo`ynini  orqa  tomonidan,  ikkinchi  qo`li  bilan  esa 
boshining tepa qismidan ushlab, boshini orqa tomonga egadi. Uning tili orqaga ketib, 
tomoq xalqumini yopib qo`ymasligi uchun bir oz oldinga tortiladi va kuzatib turiladi.