O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti jismoniy madaniyat fakul’teti

 

---

 

32 

1.3. 

6

Davlat ta’lim standartlari mazmunida jismoniy 

tarbiya va sport 

O‘zbekiston  Respublikasining  «Ta’lim  to‘g‘risida»gi  qonuni  (1997),  “Kadrlar 

tayyorlash  milliy  dasturi”,  “Sog‘lom  avlod”  davlat  dasturi  asosida  “Umutnta’lim 

davlat  ta’limi  standartlari”  (andozalari,  1999  y.)  amalga  oshirilmoqda.  Bunda 

uzluksiz ta’lim jarayonini 

(

ta’minlash va o‘qitish, ta’lim-tarbiya berish, kasb-hunaiga 

o‘rgatishni  va  oliy  ta’lim  tizimi  bilan  bog‘lash  belgilab  berildi.  Uning  mazmunida 

barcha fanlar kabi “Jismoniy tarbiya” fani ham mavjuddir. Davlat ta’lim standartlari 

asosida  umumta’lim  maktablari,  kasb-hunar  kollejlari,  litseylar  va  oliy  o‘quv 

yurtlarida jismoniy tarbiyaga alohida o‘quv soatlari ajratilib, bunda o‘quvchi yoshlar 

va talabalarning jismoniy rivojlanishi, har tomonma barkamollikka erishishlari uchun 

davlat yo‘li bilan darslar o‘tkazishni ko‘zda tutgan. 

1999-yil  pedagogika  fanlari  doktori  professor  T.S.Usmonxo‘jaev  rahbarligida 

umumta’lim maktablari uchun «Jismoniy tarbiya» dasturi ishlab chiqildi va u amalda 

qo‘llanilmoqda.  Dasturning  mazmunida  sinflar,  o‘quvchilarning  yoshi,  jinsi  va 

jismoniy  jihatdan  tayyorgarliklarini  hisobga  olgan  holda  gimnastika,  engil  atletika, 

sport  va  harakatli  o‘yinlar,  suzish,  kurash,  milliy  raqslar  va  boshqa  mashqlar  o‘z 

ifodasini  topgan.  Lekin  bu  mashqlar  va  ularni  tashkil  qilish  yo‘llari  respublikaning 

barcha hududlarida birdek amalga oshirilishi mumkin emas. Chunki sport inshootlari, 

jihozlari va buyumlari hamma joyda ham etarlik darajada, deb bo‘lmaydi. Dasturda 

milliy  o‘yinlar  va  ba’zi  turlaiga  e’tibor  qaratilgan  bo‘lsada,  ular  o‘quvchi 

yoshlarning, ayniqsa, qishlodlarda ehtiyoj va qiziqishlarni to‘la qondira olmaydi. 

Dasturni  qayta  tayyorlash  va  unda  “Alpomish”  va  “Barchinoy”  maxsus 

talablaridagi turlar, me’yorlarni hisobga olish lozim bo‘ladi. Chunki unda o‘q otish, 

sayohat va suzish turlari alohida o‘ringa ega bo‘lib, yoshlarni mehnat, kasbhunar va 

mudofaa ishlariga tayyorlash vazifalari mavjuddir. 

Ta’kidlash  lozimki,  “Jismoniy  tarbiya”  fani  bo‘yicha  ko‘plab  darsliklar 

tayyorlangan.  Darsliklarni  yanada  takomillashtirish  talab  etiladi.  Bu  esa 

o‘quvchilarning o‘zlashtirishi, mustaqil tayyorlanishiga katta yordam beradi. 

                                                 

6

 Ўзбeкистон Рeспубликасининг давлат таълим стандартлари, 1999 

---

 

33 

Ma’lumki, 2000-yildan buyon barcha hunar-texnika bilim yurtlari, o‘rta maxsus 

o‘quv  yurtlari,  kasb-hunar  kollejlariga  aylantirildi.  Ko‘p  sohalar  bo‘yicha  yangidan 

litseylar  tashkil  etilmoqda.  Bu  ham,  o‘z  navbatida,  barcha  fanlar  kabi  jismoniy 

tarbiyada o‘qitish-o‘rgatish va jismoniy rivojlanishini oshirishda yangicha usullardan 

keng foydalanishni taqozo etmoqda. Ular uchun markazlashgan holda yangi dasturlar 

to‘la  ishlab  chiqilmagan,  Ilg‘or  tajribaga  ega  bo‘lgan  va  ijobiy  ishlashga  o‘igangan 

o‘qituvchilargina o‘z dasturlariga yangiliMar kiritib, darslarni o‘tkazmoqda. Ularning 

ish  faoliyatida  futbol,  o‘zbek  kurashi  va  sharqona  yakka  kurashlardan  maqsadli 

foydalanish yaxshi yo‘lga qo‘yilmoqda.  

Ilg‘or  tajribalarga  tayanilgan  holda  ko‘pchilik  universitetlar  va  institutlarda 

jismoniy  tarbiya  darslari  talabalar  xohishi,  qiziqishiga  qarab  futbol,  voleybol, 

basketbol,  kurash,  engil  atletika  kabi  turlardan  ko‘proq  foydalanilmoqda.  Asbob-

uskunalarining  etishmasligi,  mutaxassislarning  kamligi  va  boshqa  sabablarga  ko‘ra, 

gimnastika,  akrobatika,  badiiy  gimnastika,  suzish,  milliy  o‘yinlarning  ancha  orqada 

qolib kelayotganligi va bugungi kunga kelib, bu sohalaiga e’tibor berilayotganligini 

alohida ta’kidlash kerak. 

Oliy  ta’lim  vazirligi  qoshidagi  «Ta’lim  markazi»da  jismoniy  tarbiya 

mashg‘ulotlari,  ularni  darslik  va  o‘quv  qo‘llanmalari  bilan  ta’minlash  ishlarini 

yaxshilash talab etiladi.