O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti

Vitamin E (tokoferollar). Ular biologik ta’siri turlicha bo’lgan 7 ta vitamindan iborat. O’simliklami yashil qismlarida, ayniqsa, don o’simliklarining yangi unib chiqayotgan qismida, o’simlik moylarida, qisman jigar, tuxum sarig’i, go’sht, sut va boshqa mahsulotlarida bo’ladi. Eng faol alfa - tokoferol hisoblanadi. Organizmda vitamin E yetishmasligi bo’la bo’lmaslikka (bepushtlikka) olib keladi. Dori prepimillari erkaklar jinsiy bezining faoliyati buzilishida, homiladorlikning buzilish xavfi bo’lgan hollarda, ba’zi teri va boshqa kasalliklarda ishlatiladi. Vitamin E chidamli bo’lib, 170°S gacha qizdirilganda ham, quyosh nuri ta’sirida ham parchalanmaydi.
Vitamin F Bu nom bilan yog’laming tarkibiy qismi va organizm uchun zarur bo’lgan to’yinmagan yog’ kislotalar (linol, linolen, araxidon va boshqa kislotalar) yig’indisi ifodalanadi. Vitamin F asosan, o’simlik moylarida uchraydi. U qonda xolesterin miq- dorilling kamayishiga olib keladi. Shuning uchun dori preparatlari aterosklerozni davolashda qo’llaniladi.
Vitamin N (biotin). Odam, hayvonlar, o’simliklar va mikroorganizmlar hayoti uchun zarur birikma. U ko’p miqdorda jigar, loviya, sut va boshqa mahsulotlarda bo’ladi.
Vitamin К (filloxinon). Vitamin К ga naftoxinonning bio­logik faol bo’lgan uchta hosilasi kiradi: vitamin К filloxinon (gulli o’simliklarda ko’p uchraydi), vitamin K₂ famoxinon (ba’zi bakteriyalarda bo’ladi) va fitikol (odamdagi sil bakteriyasida bo’ladi). Organizmda vitamin К yetishmasa, qonda protrombin kamayib ketadi va qon oqishlarga olib keladi. Dori preparatlari turli kasalliklarda qon oqishini to’xtatish uchun ishlatiladi. Filloxinon salat, кaram, ismaloq, gazanda o’tning yashil qismida uchraydi.
Vitamin P (rutin). O’simliklarda keng tarqalgan, mayda qon tomirlari - kapillyarlarning devorini o’tkazuvchanligini mustahkamlaydigan va ularning sinishini kamaytiruvchi ta’sirga ega bo’lgan fluvonoidlardir. Ular orasida tibbiyot amaliyotida ko’p ishlatiladigan rutin, kversetin, giperozid va boshqa birikmalari hamda sitruslar (limon, apelsin va boshqa) mevasining po’stidan olinadigan vilninin P va aroniya o’simligi mevasidan olinadigan vitamin P hisoblanadi.
Vitamin P ning dori preparatlari P - gipo va R - avitaminoz kasalliklari va kapilyarlar devori o’tkazuvchanligi buzilishidan kelib chiqqan kasalliklarning oldini olish hamda ularni davolash, shuningdek gemorragik diatez, ko’z to’r pardasiga qon quyilishi, qon bo- simining oshishi va nur kasalliklarida qo’llaniladi.
Vitamin RR (nikotinamid, nikotin kislotasi). U achitqilar, sabzavotlar, ho’l mevalar, kepak, grechixa, jigar, bo’yrak, go’sht, baliq, sut va boshqa mahsulotlar tarkibida bo’ladi. Vitamin RR or­ganizmda yetarli bo’lmasa, pallegra kasalligi kelib chiqadi. Dori preparatlari pallegraning oldini olish va davolash uchun jigar (sarg’ayma, sirroz va boshqa), qon tomirlar spazmasi, ateroskleroz, uzoq vaqt bitmaydigan yaralar va boshqa kasalliklarda qo’llaniladi.
Vitamin U, (metilmetioninsulfoniy xlorid). Karam va boshqa sabzavotlarda uchraydi. Dori preparatlari me’da va o’n ikki barmoq ichak yarasida, surunkali gastrit va boshqa kasalliklami davolashda ishlatiladi.