O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon Mashinasozlik instituti Transport va logistika fakulteti Yo’l harakatini tashkil etish yo’nalishi k-33-20-guruh talabasi rasulov shohislomning “aloqa yo’llari“ fanidan

III. Jihozlar va adabiyotlar:
1. Notebook va videoproyektor.
2. Ko‘rgazmali vositalar.
3. Uslubiy ko‘rsatma.
IV. Amaliy qism: Shahar atrofida avtomobil yo‘llari alohida o‘rin tutadi. Aholi punktidan o‘tayotganda ular tranzit harakati ustun bo‘lgan ko‘chalar rolini bajaradilar. Ushbu yo‘llarda avtobus harakati rivojlangan, ko‘plab avtobus bekatlari mavjud. Aholi punktlaridagi bu yo‘llar ko‘plab piyodalar va avtoulovlarga ega bo‘lgan Markaziy ko‘chalardir. Shahar atrofidagi hududlarda yo‘l harakati tashkil etilishi bino va inshootlarning qatnov qismiga va intensiv piyodalar harakatiga yaqinligi bilan to‘sqinlik qiladi. Shahar ko‘chalari va yo‘llar tarmog‘ini tasniflash zarurati shahar hududida barcha turdagi shahar er usti transportining harakatini ta’minlash zarurati bilan bog‘liq. Tasniflashning maqsadi ko‘chaning funktsional maqsadiga muvofiq harakatni bir hil transport oqimlariga ajratishdir.
Shahar ko‘chalari hajmini oshirish va harakatni aniq tashkil etishni ta’minlash uchun harakat tarkibini birlashtirish, uni bir hil holga keltirish kerak. Bu transportni shaharning alohida magistrallari va harakat tarkibining atrof-muhitga (shovqin, tebranish, havoning gazlanishi) ta’siri darajasiga ko‘ra taqsimlash imkonini beradi, bu transportni shaharning funktsional rayonlashtirilishini hisobga olgan holda amalga oshiradi.
Hozirgi vaqtda shaharning barcha ko‘chalarini o‘z maqsadlariga ko‘ra ajratib turadigan, ammo texnik jihatdan emas, shahar ko‘chalarining funktsional tasnifi mavjud. Buning sababi shundaki, ko‘cha tarmog‘i shaharning bosh rejasiga juda uzoq istiqbolga (50 — 100 yil) yo‘naltirilgan va ushbu tarmoqni rivojlantirish uchun shahar binosi chegaralarida joylashgan hududni saqlab qoladi. Ko‘chani rivojlanish hududidan ajratib turadigan chegara, binolar tashqariga chiqmasligi kerak, qizil chiziqlar deb ataladi. Piyodalar va transport vositalarining harakatini ta’minlaydigan ko‘chaning barcha elementlari qizil chiziqlarda joylashgan bo‘lishi kerak.
Yo‘lning belgilangan maydonlarida, yo‘lning qatnov qismida va yo‘lning istiqbolli intensivligini ta’minlaydigan ko‘chaning boshqa elementlarini joylashtirish ushbu ko‘chalarning texnik parametrlarini normallashtirishdan ko‘ra muhimroqdir.
Qabul qilingan tasnifda ko‘chaning transvers Profil elementlarining minimal soni va ularning asosiy o‘lchamlari belgilanadi. Ushbu o‘lchamlarning o‘sishi texnik-iqtisodiy asoslash bilan amalga oshirilishi mumkin, uning asoslari ko‘chaning tarmoqli kengligi, transport xavfsizligi va transport yo‘qotishlarini baholash uchun hisob-kitoblardir. Bunday hisob-kitoblar shahar ko‘chalarini loyihalashda majburiydir va texnik tasnifning yo‘qligi bilan bog‘liq noaniqlikni deyarli yo‘q qiladi. Ko‘chaning bir xil toifasi, kutilgan harakat intensivligiga qarab, asosiy yo‘lning turli xil kengligi, mahalliy yo‘llar, bo‘linadigan chiziqlar va trotuarlar bo‘lishi mumkin. Biroq, har qanday holatda, ko‘chaning minimal texnik jihozlari uning funktsional maqsadi bilan belgilanadi.
Inter-magistral hududlarda mahalliy ko‘cha tarmog‘ining zichligi 2 km/km2 ga yetishi mumkin. Shuni esda tutish kerakki, shaxsiy foydalanish vositalarini joylashtirish va saqlash mahalliy ko‘cha tarmog‘ining yo‘lida amalga oshirilishi kerak. Turar - joylarni loyihalashtirish normalari ushbu mikrorayonlarda yashovchi fuqarolarning avtomobillarining kamida 70% qismini avtomobillash darajasini hisobga olgan holda mikrorayonlar hududida joylashtirishni nazarda tutadi. Mahallalarda avtomobillarni saqlash uchun joylar kamida 25% avtomobilga ega bo‘lishi kerak.
Ko‘chalar va yo‘llar shahar rejasida er usti yo‘llari tarmog‘ini tashkil qiladi. Tasavvurlarga ko‘ra, u shaharning ko‘cha-yo‘l tarmog‘ining asosiy sxemalaridan biriga nisbatan ko‘proq yoki kamroq muhim taxminlar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Bunday sxemalar aniq geometrik naqsh, to‘rtburchaklar, to‘rtburchaklar-diagonali va radial-halqa o‘z ichiga olmaydi.