O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi andijon davlat universiteti filologiya fakulteti

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

5 

 

 

Kirish 

 

Mavzuning  dolzarbligi.  Badiiy  asar  xalq  tili  o‘zining  barcha  imkoniyatlarini 

boyicha  namoyon  qila  oladigan,  yozuvchining  mahorat  darajasiga  ko‘ra  bu 

imkoniyatlarni  to‘laligicha  ishga  solish  mumkin  bo‘lgan  o‘ziga  xos  maydondir.  Bu 

imkoniyatlar  cheksiz-chegarasiz  bo‘lib,  muayyan  asarda  uning  ro‘yobi  masalalarini 

o‘rganish,  avvalo,  yozuvchining  badiiy  til  borasidagi  mahoratini,  qolaversa,  xalq 

tilidagi  ifoda vositalarining  boyligini  namoyish qilishga  asos bo‘ladi. 

Badiiy  asarning  bosh  unsuri  so‘z,  umuman,  til  ekan,  uning  chinakam  san‘at 

darajasiga  ko‘tarila  olishida  muallifning  til  vositalarini  qay  darajada  qo‘llay  olishi 

asasiy omil  sanaladi. 

So‗nggi  davr  yozuvchilari  nasriy  asarlari  xususidagi  ilmiy  tadqiqotlar 

xarakteri,  asosan,  adabiy  tahlil  doirasida  ekanligi  va  badiiy  asar  tilini  lingvistik 

jihatdan  o‗rganishga  ehtiyoj  ortganligi  bois,  keyingi  paytda  lingvopoetik  tahlilga 

e‘tibor  ancha  kuchaydi.  Bu  borada  qator  ishlar  ham  amalga  oshirildi.  Xususan, 

R.U.Normurodovning  «Shukur  Xolmirzaev  asarlarining  til  xususiyatlari»  (2000), 

M.Yo‗ldoshevning  «Cho‗lpon  so‗zining  sirlari»  (2002),  G.Muhammadjonovaning 

«80-yillar  oxiri  90-yillar  boshlari  o‗zbek  she‘riyatining  lingvopoetik  tadqiqi» 

(2003),  M.Muhiddinov  va  S.Karimovlarning  «G‗afur  G‗ulomning  poetik 

mahorati»  (2003),  D.Ne‘matovaning  «Cho‗lpon  publitsistikasining  lingvistik 

xususiyatlari»  (2004),  S.Boymirzaevaning  «Oybek  prozasining  lingvostilistik 

tadqiqi»  (2004)  kabi  tadqiqotlarida  Cho‗lpon,  Oybek,  G‗afur  G‗ulom  kabi  so‗z 

ustalari  ijodini  o‗rganishga  bagishlangan  an‘anaviy  mavzular  yoki  she‘riyat 

borasida tadqiqotlar olib borilgan.   

Shunga  qaramay,  badiiy  matn  tahlili,  xususan,  badiiy  matnning  sintaktik  tahlili 

borasida amalga  oshirilishi  lozim  bo‘lgan ishlar  talaygina.   

---

 

6 

Shunga  ko‘ra  biz  mazkur  kichik  tadqiqotimizda  iste‘dodli  shoira  Zulfiya 

she‘rlarining  til  xususiyatlarini  tahlil  qilishga  harakat qildik.