O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

7-bob. NAFAS YO‟LLARI INFEKSIYALARI 
O„TKIR RESPIRATOR VIRUSLI INFEKSIYALAR 
O‗tkir respirator kasalliklar dunyoda eng ko‗p tarqalgan yuqumli 
kasalliklardan biri bo‗lib, bu kasalliklar yuqori xarorat, organizmning 
intoksikatsiyasi va yuqori nafas yo‗llarining kataral yallig‗lanishi belgilari bilan 
ta‘riflanadi. Ilgari bu kasalliklar «Nafas yo‗llarining o‗tkir katari», «mavsumli 
katar» deb atalgan va ularni xar turli bakteriyalar qo‗zg‗atadi degan fikrlar bo‗lgan. 
Tabobat fani, jumladan virusologiyaning oxirgi yillarda erishgan yutuqlari 
tufayli bu kasalliklarning sababchisi asosan viruslar ekanligi ma‘lum bo‗ldi. Bu 
kasalliklar qatoriga gripp, paragripp, adenovirus infeksiyasi, respirator-sintitsial 
infeksiya, rinovirus, reovirus va respirator mikoplazma infeksiyalari kiradi. 
Bu kasallikning hammasida infeksiya manbai bemor yoki virus tashib 
yuruvchi kishilar xisoblanadi. Kasallik havo-tomchi yo‗li bilan tarqaladi. Kasallik 
tarqalgan ba‘zi kishilarda uzoq vaqt davomida ahlat bilan virus chiqib turishi 
mumkin. Demak, ba‘zi hollarda infeksiya fekal-og‗iz yo‗li bilan ham yuqishi mum-
kin. Adenoviruslarning tarqalishida pashsha ham ma‘lum rolni o‗ynaydi degan 
ma‘lumot bor. Adenoviruslar suv havzalarida cho‗milayotganda boshqalarga ko‗z 
kon‘yunktivasi orqali yuqishi mumkin. 
Bu kasalliklar yosh bolalar orasida keng tarqalgan. Yuqorida qayd qilingan 
viruslarga qarshi paydo bo‗ladigan immunitet virusning faqat ma‘lum bir turiga 
hos (tipospetsifik) bo‗lganligi tufayli bir mavsum davomida bir odamda (ayniksa 

---

139 
bolalarda) viruslar qo‗zg‗atadigan bir necha xil o‗tkir respirator kasalliklar 
uchrashi mumkin. 
Rasmiy ma‘lumotlarga ko‗ra, respublikamizda o‗tkir virusli respirator 
infeksiyalar bilan xar yili bir necha millionga yaqin odam kasallanadi. 
Epidemiyalar vaqtida gripp bilan og‗rigan kishilar aholining tahminan yarmisini 
tashkil etadi, demak gripp epidemiyalaridan xalq ho‗jaligi talaygina zarar ko‗radi.