O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Epidemiologiyasi
. Amyobiazga uchragan bemor yoki dizenteriya amyobalari 
tashuvchisi — kasallik manbaidir. Odam ifloslangan suvni ichganda, oziq-ovqat 
mahsulotlarini yuvmasdan iste‘mol qilganda, shuningdek, iflos qo‗llar orqali 
kasallikka chalinadi. Kasallik yoz-kuzda ko‗payadi. 
Patogenezi
. Ichak shilliq qavatiga tushgan amyobalar bir muncha 
yallig‗lanish bilan kechadigan destruktiv (yarali) o‗zgarishlarni keltirib chiqaradi. 
Ko‗ndalang-chambar va sigmasimon ichaklarda, ko‗proq ko‗r ichakda yara 
hosil bo‗ladi. Ba‘zi hollarda amyoba qon oqimi bilan jigarga tushib, u yerda 
nekrotik yallig‗lanish (abssesslar)ni keltirib chiqaradi, kamdan-kam hollarda 
amyoba boshqa organ va tizimlarga, aksariyat o‗pkaga ham tushishi mumkin. 
Klinikasi
. Amyobiazni rivojlanish joyiga qarab 3 xili farqlanadi: 1) Ichak 
amyobiazi; 2) Ichakdan tashqi xili; 3) teri amyobiazi. Ichak amyobiazning yashirin 
davri 20 kundan 45 kungacha davom etadi. Kasallik sekin-asta boshlanib, bemor 3-
4 marta suyuq ich o‗tishi, qorindagi og‗riqdan shikoyat qiladi. Keyinchalik og‗riq 
kuchayib ich o‗tishi shilimshiqli, qon aralashgan bo‗ladi. Isitma bo‗lmasligi, 
gemorragik kolit belgilari va ahlatning ―malina jelesi‖ holida bo‗lishi kasallikka 
hos bo‗lgan belgilardan xisoblanadi. Bemorni xoli quriydi, kamqonlik belgilari 
paydo bo‗ladi. Qorin paypaslab ko‗rilganda yo‗g‗on ichakni qattiqlashganligi, 
og‗riqli holati aniqlanadi. Yo‗g‗on ichakda rektoromanoskopiya yo‗li bilan 
aniqlash mumkin bo‗lgan chuqur yaralar hosil bo‗ladi. Qon tahlilida, ko‗pincha 
eozinofiliya aniqlanadi. Ahlat mikroskopda tekshirilib ko‗rilganda, unda amyoba 
yoki uning sistalarini topsa bo‗ladi. Yo‗g‗on ichak shilliq qavatining ko‗chib 
tushishi va keyinchalik peritonit rivojlanishi bilan kechadigan ichak perforatsiyasi 
bu kasallikning asoratlaridir. Bolalarda jigar zararlanganda uning kattalashganligi 
(ko‗pincha uning o‗ng bo‗lagi paypaslanganda og‗riq, isitma ko‗tarilishi) 
kuzatiladi. Periferik qonda leykotsitlar soni oshib ketadi, EChT tezlashadi, o‗rtacha 
ifodalangan kamqonlik yuzaga keladi. Bir necha oydan sung jigarda abssess paydo 

---

66 
bo‘lishi mumkin, bunday holatlarda yuqori isitma, qaltirash, o‗ng qobirg‗a ostida 
og‗riq bezovta qiladi. Jigar ultratovush bilan tekshirilganda, ko‗pchilik hollarda 
abssess o‗lchamlari aniqlanadi. Jigarning amyoba bilan zararlanishi, infeksiyaning 
u yerdan boshqa organlarga tarqalishining eng jiddiy alomatlaridan biri 
xisoblanadi. Ko‗pincha amyobali infeksiya belgisiz kechadi, parazitning ahlatda 
topilishi uning bittayu-bitta belgisi xisoblanadi.