|
4. Biologik dorilar –
limfotsitlarga qarshi zardob; limfotsitlarga qarshi
immunoglobulin va kimyoviy sintetik moddalar (imuran).
5. Gormonlar bilan davolash.
20
6. Jadal davolash.
Yuqumli kasalliklar bilan og„rigan bemorlarni parvarish qilish
1) Xonalarni tozalab yig‗ishtirish.
2) Oqliklarni va bemorlarning ko‗ylagini almashtirish.
3) Bemorlarni sanitar tozalovdan o‗tkazish (soch, tirnoqlarini olish va gigienik
vanna, pedikulyozga tekshirish).
4) Bemorlarni transportirovka qilish (piyoda, aravachada yoki zambilda).
5) Terini parvarish qilish.
6) Yotoq yaralarini oldini olish (badanni ko‗zdan kechirish, ozoda tutish, sutkada
bir necha marta tana holatini o‗zgartirish).
7) Tana xaroratini o‗lchash.
8) Grelka va muz solingan xalta berish.
2-bob. YUQUMLI KASALLIKLAR TASHXISOTINING
ASOSLARI VA USULLARI
Kasallik tashxisini to‘g‗ri aniqlash uchun shifokor avvalo odam
patologiyasiga oid umumiy ma‘lumotlardan tashqari, turli yuqumli kasalliklarga
xarakterli belgilar va ularning mohiyati haqida yetarli tushunchaga ega bo‗lishi
kerak.
Shifokor bemorni sinchiklab tekshirish usulini yaxshi bilishi kerak. Aniqlangan
xar bir belgining patogenetik mohiyatini yaxshi tasavvur qilmog‗i,
ularning bir-biriga
bog‗liqligini aniqlashga intilishi va nihoyat tashxisni tasdiqlash uchun bemorni
qanday qo‗shimcha usullar bilan tekshirish kerakligini aniq bilmog‗i lozim. Bir xil
21
infeksiyalar o‗tkir qorin bo‗shlig‗i kasalliklariga hos belgilar bilan (iersinioz,
psevdotuberkulyoz va ba‘zan salmonellyoz), ikkinchilari murtak bezlarining
zararlanishi (difteriya, infeksion mononukleoz), uchinchilari markaziy asab
tizimining yallig‗lanishiga hos alomatlar (meningokokk infeksiyasi, virusli
neyroinfeksiyalar), to‗rtinchilari buyraklar zararlanishi belgilari (gemorragik
isitmalar, leptospirozlar) va yana boshqalari ko‗zlarning zararlanishiga hos belgilar
bilan (adenovirus infeksiyalari) namoyon bo‗ladi va bemorlar tibbiyotning turli
sohalari mutaxassislari nazoratida bo‗lishlari mumkin.
Yuqumli kasalliklarning tashxisoti mohiyat e‘tibori bilan odatiy an‘analarga
asoslangan bo‗lsada, yangi tekshirish usullari bilan boyib, imkoniyatlari kengayib
bormoqda. Ikkinchi tomondan, ko‗pchilik yuqumli kasalliklarning klinikasi oxirgi
yillarda qisman o‗zgarib qoldiki, buning sabablari xar xil. Ularning yengil, bilinar-
bilinmas belgilar bilan o‗tadigan shakllari ko‗paydi, shuning oqibatida tashxisda
ba‘zi qiyinchiliklar tug‗ildi. Yuqumli kasalliklarga qarshi emlash, gamma-globulin,
antibiotiklar va boshqa preparatlarning keng qo‗llanishi, shuningdek odamlarda
sensibilizatsiya holatini qayd etilishi ko‗proq uchraydigan bo‗lib qolgani ham
tashxisda qiyinchiliklar tug‗dirmoqda.
Yuqumli kasalliklarni imkoni boricha barvaqt aniqlashning muhimligi
hammaga ma‘lum. Bu, birinchidan, davoning samarali bo‗lishini ta‘minlaydi,
ikkinchidan bemor barvaqt kasalxonaga yotqiziladi va binobarin undan boshqalarga
infeksiya yuqmaydi. Yuqumli kasalliklarning tashxisoti anamnezga oid
ma‘lumotlarga, bemorning shikoyatiga va uni sinchiklab tekshirishda topilgan
ob‘ektiv ma‘lumotlar, laboratoriya va tegishli tashxis asboblari yordamida
tekshirish natijalariga asoslanadi.
Tashxisda, anamnezga ayniqsa epidemiologik anamnez ma‘lumotlariga
alohida e‘tibor qaratiladi.
Epidemiologik anamnezga oid ma‘lumot ba‘zan tashxis masalasini hal
qilishda juda muhim rolni o‗ynaydi. Shu sababdan ularni sinchiklab, astoydil
to‗plash va obdon tahlil qilib ko‗rish zarur. Epidemik anamnezga suyanib, bemor
qachon, qaerda, qanday vaziyatda va qanday yo‗l bilan kasallikni yuqtirganiga oid
22
ma‘lumotlarni bilib olish mumkin bo‗ladi. Bu anamnez ma‘lumotlari to‗g‗ri
yig‗ilsa va ulardan to‗g‗ri foydalanilsa, kasallik tashxisi ancha osonlashadi. Bemor
u yoki bu yuqumli kasallik bilan og‗rigan odamga yaqin yurgani haqida aniq xabar
bersa, tabiiyki, shifokor avvalo ana shu kasallik haqida o‗ylaydi.
Bemor terisining rangiga e‘tibor beriladi, terisi oqargan, ko‘kargan, qizargan
(giperemiya) yoki sarg‗ish bo‗lishi mumkin. Terida ba‘zan turli toshmalar (rozeola,
dog‗, papula, vezikula, pustula, qo‗tir) bo‗ladi. Ana shu toshmalarning qachon paydo
bo‗lgani, terining qaerda joylashgani juda muhim tashxisiy ahamiyatga egadir.
Shilliq pardalar diqqat bilan ko‗zdan kechiriladi. Shilliq pardalarning
ko‗rinishi, ulardagi toshmalar kasallik tashxisida ba‘zan hal qiluvchi rolni
o‗ynaydi. Masalan, lunj shilliq pardasida Filatov-Koplik dog‗lari topilishi
qizamiqning
patognomonik
belgisidir.
Difteriya,
skarlatina,
infeksion
mononukleozda bemor tomog‗i shilliq pardasida juda xarakterli o‗zgarishlar yuz
beradi va ulardan tashxislashda foydalaniladi.
Periferik limfa tugunlarini (jar osti, qo‗ltiq osti, chov soxasidagi limfa
tugunlarini) yaxshilab tekshirish juda muhim. Bu limfa bezlari o‗lat, tulyaremiya,
brutsellyoz, infeksion mononukleoz, zahm, OIV kasalliklarida shishib,
kattalashadi. Bu bezlarni tekshirganda ularning kattaligiga, qattiq yoki
yumshoqligi,
og‗rish-og‗rimasligi,
atrofdagi
to‘qimalarga
yopishgan-
yopishmaganligiga e‘tibor beriladi.
Bemor ichki organlarining holati ham tartib bilan birma-bir tekshirib
chiqiladi. So‗ngra bemor laboratoriya usullari bilan tekshiriladi. Avvalo hamma
bemorlarning (kasallikning turidan qat‘iy nazar) periferik qoni va peshobi
tekshiriladi. Anamnez va bemorni tekshirishda olingan ma‘lumotlarni chuqur tahlil
qilib, shifokor tashxis haqida bir hulosaga keladi. Ko‗pincha gemogramma va
urogramma dastlabki fikrni tasdiqlaydi va tashxis masalasi hal bo‗ladi. Keyingi
tekshirishlar tashxisni yana bir marta tasdiqlaydi. Belgi, sindrom va belgilar
majmuasi haqida aniq tushunchaga ega bo‗lish klinik tashxis uchun juda muhim.
Yuqumli kasalliklarning aksariyatida qayd etiladigan umumiy belgilar bor.
Ularning xar biri o‗z holicha olinadigan bo‗lsa, alohida tashxisiy ahamiyatga ega
23
bo‘lolmaydi. Masalan, xarorat ko‗tarilishi, et uvishishi, qayt qilish, uyqu buzilishi,
ishtaha buzilishi,
darmon qurishi va boshqalar shular jumlasidandir. Patognomonik
belgilar deb yuritiladigan kasallik belgilari faqat ma‘lum bir hastalikka hos bo‗ladi,
boshqacha aytganda, bu belgi faqat bitta nozologik kasallikdagina ma‘lumot beradi
va boshqa kasalliklarda uchramaydi, binobarin tashxis masalasini xal qiluvchi belgi
alomat bo‗lib xisoblanadi. Masalan, qizamiqda bemor lunji shilliq pardasida paydo
bo‗ladigan Filatov-Koplik dog‗lari, qoqsholda chaynash muskullarining qiskarishi.
Bemorning qoni (bezgak kasalligida) va ko‘migi (leyshmaniozda), qoni va limfa
tugunlari (tripanosomozda, toksoplazmozda), ahlati (amyobiazda, balantidiazda),
ahlati va 12-barmoqli ichakdagi suyuqligidan surtma tayyorlash (lyambliozda)
yo‗llari bilan tegishli parazitlar izlanadi. Tayyo‘rlangan surtmalar maxsus
bo‗yoqlar bilan bo‗yaladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
