O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Qizamiqning profilaktikasi. 
Qizamiq kasalligi ustidan to‗la g‗alaba 
qilishning birdan-bir chorasi unga qarshi faol immunizatsiya o‗tkazishdir. Kasallik 
manbasiga qarshi chora-tadbirlar unga yaxshi natija bermaydi, passiv 
immunizatsiya esa o‗lim sonini kamaytirsada, kasallik ko‗rsatkichlariga ta‘sir 
qilmaydi. 
O‗zbekiston Respublikasida qabul qilingan emlash jadvaliga ko‗ra, qizamiq 
bilan og‗rimagan bolalar 12 oyda tirik qizamiq vaksinasi bilan emlanadi, 6 yoshda 
esa revaksinatsiya kilinadi. Vaksina bolaning yoshidan qat‘iy nazar 0,5 ml 
miqdorda yelka yoki ko‗krak terisi ostiga yuboriladi. 
Tirik qizamiq vaksinasi bolalar jamoasida qizamiq tarqalsa tezkor 
profilaktika uchun ishlatilishi mumkin. Bu holda vaksinatsiya ilgari qizamiq bilan 
og‗rimagan va emlanmagan, hamda qarshi ko‗rsatmalari yo‗q 2 yoshdan katta 
bolalarga o‗tkaziladi. Muloqotdan boshlab 5 kun mobaynida emlash yaxshi natija 
beradi. 95-98% emlanganlarda turg‗un immunitet hosil bo‗ladi. Rossiyada 
vaksinatsiya 6 yoshda o‗tkaziladi. 
Qizamiq o‗chog‗ida emlanganlarga 21 kun, emlanmaganlarga 17 kun 
karantin e‘lon qilindi. 
Vaksinatsiya tarixi. 
Birinchi bo‗lib, amerikalik olimlar Enders va Pibll 
qizamiq virusini to‗qimalarda o‗stirib, virulentligini susaytirdilar (attenuatsiya). 
Ushbu shtammlardan tayyorlangan vaksina yuqori reaktogen bo‗lib, 40-60% 
emlanganlarda turli hil reaksiyalar berar edi. Lekin baribir dastlabki vaksinaning 
yaratilishi tarixiy kashfiyot edi. 

---

202 
Rossiyalik olim, akademik A.A. Smorodinsev Enders va Pibll vaksinasini 
attenuatsiyasini kuchaytirib, yangi reaktogenligi oz L-4, keyincha undan ham 
sifatli L-16 vaksinasini yaratdi. Bu vaksinaning ishlatishi katta yutuqlarga olib 
keldi. 
Amerikalik olim Shvars Endres vaksinasining maymunlar buyrak 
to‗qimalarida o‗stirib yaxshi attentuatsiyaga erishdi. Yirik sovet olimi 
A.P.Chumakov Enders va Shvars vaksinalari asosida, ulardan ham susaytirilgan 
E.Sh.Ch deb nomlangan vaksinani yaratdi. Ushbu yuqori effektli vaksina o‗z 
paytida Andijon viloyatida ham katta muvaffaqiyat bilan ishlatildi. Ammo bu 
vaksina o‗ta qimmat edi.
Boshqa vaksinalar ham yaratildi, masalan Rukovs (Firma Paster, Mere, 
Fransiya). 
Qizamiq, tepki, qizilchaga qarshi qo‗shma vaksina (MMK – 2) va boshqalar. 
Ular O‗zbekistonda ham muvaffaqiyat bilan ishlatildi.