O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

 
 
8-bob. TRANSMISSIV YO„L BILAN YUQUVCHI KASALLIKLAR 
 
ARBOVIRUSLI KASALLIKLAR 
 
Arbovirus kasalliklari – umurtqali xayvonlar organizmida yashovchi 
qonso‗rar hashoratlar orqali tarqaladigan viruslar qo‗zg‗atadigan kasalliklar 
guruhidir. Ular yer yuzida keng tarqalgan bo‗lib, ko‗proq tabiiy o‗choqli infeksiya 
sifatida uchraydi. Arboviruslar dezinfeksiyalovchi moddalar ta‘sirida tezda halok 
bo‗ladi. Shu vaqtgacha 300 ga yaqin arboviruslar borligi ma‘lum. Ularning 80 xili 
odamlarda kasallik qo‗zg‗atadi. Ko‗pchilik arbovirus kasalliklari tabiiy o‗choqli 
infeksiyalar guruhiga kiradi. Arbovirusli kasalliklar orasida gemorragik isitmalar, 
virusli ensefalitlar, sariqli isitma, Pappatachi va Denge isitmalari muhim o‗rin 
tutadi. 
 
GEMORRAGIK ISITMALAR (GI) 
 
Gemorragik isitmalarni aksariyati o‗ta xavfli, karantin infeksiyalar hisoblanib, 
organizmni kuchli intoksikatsiyasi, isitma va gemorragik belgilar bilan 
ta‘riflanuvchi, arboviruslar qo‗zg‗atadigan yuqumli kasalliklar guruhidir. 
Gemorragik isitmalar juda qadim zamonlardan (masalan Jurjoniy — 1110 y.) 
ma‘lum bo‗lsada, ularni aniqlash va o‗rganish asosan XX-asrning 40-yillaridan 
boshlandi. Qadimdan o‗zbeklar bu kasallikni "qora xalak" deb atab kelishgan.
Gemorragik isitmalar epidemiologik xususiyatlariga qarab uch guruhga 

---

217 
bo‗linadi: 
1. Kanalar orqali yuqadigan Gemorragik istimalar (Qrim-Kongo GI va unga 
o‗xshash kechadigan Uzbekiston GI, Omsk GI va b.). 
2. Chivin orqali yuqadigan Gemorragik istimalar (sariqlik isitma, Denge-
Chikungunya va Rift-Valli GI lari). 
3
. 
Kontagioz zoonoz gemorragik istimalar (buyrak sindromi bilan o‗tadigan 
GI, Argentina GI si, Marburg isitmasi va b.). 
Bizni respublikamizda uchrashi mumkin bo‗lgan O‗zbekiston gemorragik 
istimasi Qrim-Kongo gemorragik istimasi guruhiga mansub, biroq undan o‗zining 
og‗ir kechishi, klinik belgilari hamda epidemiologik ayrim xususiyatlari bilan 
farqlanadi.