O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Patogenezi. 
Qizilcha viruslari organizmga yuqori nafas yo‗llarini shilliq 
qavatlari orqali kiradi. Viruslar qonga o‗tadilar, bunga javoban gematologik 
o‗zgarishlar va limfoid to‗qimalarni shikastlanishi kuzatiladi. Virusni embrional 
to‗qimalariga moyilligi borligi ehtimoli bor. Bu tug‗ma nuqsonlar bilan 
tasdiqlanadi (katarakta, mikrotsefaliya, yurak tug‗ma nuqsonlari va boshq.). 
Klinikasi.
Yashirin davr 15-24 kun davom etadi. U o‗rtacha 18-30 kunni 
tashkil qiladi. Toshmalardan 1 hafta burun virusemiya kelib chiqadi. 
Qizilchani juda ertangi tipik, patognomonik belgisi bu bo‗yinning orqa, 
ensa, quloq orti va boshqa limfa tugunlarining kattalashishi xisoblanadi. Bu belgi 
toshmalardan 1-3 kun avval paydo bo‗ladi va toshma yo‗qolgach bir necha kundan 
so‗ng yo‗qoladi. Shishgan limfa tugunlari yirik no‗hot yoki loviyadek bo‗lib 
qattiqlashadi va og‗riqchan bo‗ladi. Ayrim hollarda limfa tugunlari ko‗zga 
tashlanarli darajasida shishgan bo‗ladi. 
Ayrim hollarda toshmadan 1-2 sutka avval tumov, bir oz yo‗tal, ko‗z 
konyuktivasi giperemiyasi, bosh og‗rig‗i, holsizlik kuzatiladi. 
Toshmalar yuz, bo‗yin sohasidan boshlanib, bir necha soat ichida butun 
tanaga tarqaladi. Toshmalar ko‗proq qo‗l-oyoqlarning yoziluvchan satxlarda, 
yelka, bel, dumba sohasida bo‗ladi; qorin, ko‗krak va ayniqsa yuz sohalarida 
toshmalar kam bo‗ladi. Toshmalar och qizil yumaloq yoki oval shakldagi dog‗lar 
bo‗lib, ayrim hollarda teri sathidan bir oz ko‗tarilishi mumkin. Ularning hajmi 
to‗g‗nog‗ich boshiday yoki undan katta bo‗lishi mumkin. Ayrim bemorlarda 

---

205 
mayda, ayrimlarida katta dog‗lar ko‗p bo‗ladi. Toshmalar bir-biriga qo‗shilish 
xususiyatiga ega. Toshmalar 2-3 kun ko‗zga tashlanib, pigmentatsiyasiz yoki to‗la 
yo‗qolib ketadi. 
Ayrim bemorlarda ekzantemalardan tashqari tanglay shilliq qavatlarida 
dog‗li enantemalar bo‗lishi mumkin. Belskiy-Filatov-Koplik dog‗lari hech qachon 
bo‗lmaydi. 
Toshmalar xaroratning 38
0
C ga ko‗tarilishi bilan o‗tadi. Ammo ko‗pincha 
xarorat ko‗tarilmaydi. Prodromal davrda paydo bo‗lgan kataral belgilar, toshma 
paytda kuchaymaydi. Umumiy holat odatda buzilmaydi. 
Kattalarda qizilcha og‗irroq o‗tib, umumiy reaksiya, nafas yo‗llari katari, 
konyunktivit va mushak og‗rig‗i kuchli bo‗ladi. Toshmalar mo‗lroq bo‗lib, bir-biri 
bilan qo‗shilib ketishi mumkin. 
Inkubatsion davrda periferik qonda leykotsitoz va neytrofillyoz, toshma 
paytida yengil leykopeniya, limfotsitoz, plazmatik hujayralarning 10 – 30% ga 
ko‗payishi kuzatiladi. 
Innaparant
turida serologik reaksiya antitelolarni 4 baravar 
ortishi kuzatiladi. 
Asoratlari. 
Ensefalitlar, meningoensefalitlar, ensefaliomielitlar 5000-6000 
bemorning bittasida uchraydi. Ular ko‗proq kattalarda uchrab 15 – 20% o‗lim 
bilan yakunlanadi. 3 – 5 kun uchrovchi ensefalopatiya qizilcha virusi bilan 
bog‗liq. Boshqa asoratlar qizilchada kamdan-kam uchraydi.