O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Profilaktikasi
. Barcha bolalarga difteriyaga qarshi vaksina yuborish 
shartdir. Emlash qo‗shma preparat — ko‗kyo‗tal-difteriya-koqshol zardobi bilan 
olib boriladi. Birlamchi emlash 3 oyli bolalarga yuboriladi. Vaksina 45 kundan 
oralatib uch marotaba yuboriladi. Revaksinatsiya ikki marotaba: vaksinatsiya 
tamomlangandan so‗ng, 1,5—2 yil o‗tkazib va bola 3 yoshdaligida o‗tkaziladi. 
Monovaksina (difteriya anatoksini) bilan ko‗kyo‗tal bilan og‗rib o‗tgan bolalar va 
ko‗kyo‗tal zardobi bilan emlangan bolalarga qilinadi. O‗tkazilgan emlashning 
natijasi qandayligini PGAR orqali tekshiriladi. 
7-jadval 
Kasallikni oldini olish 
(emlashning kalendar rejasi) 
Yoshi
Vaksina nomlanishi
2 oy 
AKDS-1 
3 oy 
AKDS-2 
4 oy 
AKDS-3 
16 oy 
AKDS-4 
7 yosh 
ADSM-5 
16-17 yosh 
ADSM-6 

---

177 
26 yosh 
ADSM-7 
46 yosh 
ADSM- 8 
Tashkiliy profilaktika chora-tadbirlari bo‗lib, difteriyaga gumon qilingan 
bemorlarni darhol kasalxonaga yotqizish, doimiy va yakunlovchi dezinfeksiya 
qilish, bemor bilan bevosita kontaktda bo‗lganlarni bakteriologik tekshirish 
xisoblanadi. 
 
 

---

178 
SKARLATINA – QIZIL KO„YLAK 
Skarlatina 
– o‗tkir yuqumli kasallik bo‗lib, β–gemolitik streptokokkning A 
guruhi tomonidan chaqiriladi, havo-tomchi yo‗li bilan yuqadi. Klinikasi umumiy 
intoksikatsiya belgilari, angina va terida mayda nuqtasimon toshmalarning toshuvi 
bilan namoyon bo‗ladi. Kasallik yaxshi davolanmasa yiringli – septik asoratlar 
berishi mumkin. 
Skarlatina – italyancha ―skarlatto‖ so‗zidan olingan bo‗lib, ―qip–qizil‖ yoki 
―to‗q qizil‖ mazmunini bildiradi. 
XX asrda skarlatinani o‗rganishdagi asosiy yutuq bu kasallikning og‗ir 
turlarini keskin kamayib, o‗lim sonining yo‗qolishidir. Asr boshida bu kasallikdagi 
o‗lim soni, eng yosh bolalar o‗rtasida 40% ni tashkil qilgan edi. Bundan tashqari 
antibiotiklarni qo‗llash natijasida kasallikni og‗ir septik asoratlari – flegmona, 
nefrit, osteomielit, zotiljam hozirda uchramayapti. Ammo skarlatina bilan 
kasallinishning ko‗rsatkichlari hozir ham yuqori hisoblanib, Rossiyada 100000 
aholiga 200- 250 ga to‗g‗ri keladi. O‗zbekistonda skarlatina bundan oz uchraydi. 
Skarlatina qadimdan aniq bo‗lsada, uni boshqa toshmali kasalliklar bilan 
o‗rganilgan. 1554 yili vrach Ingrasias skarlatinani qizamiq kasalligidan farqlab, uni 
klinik belgilarini rozaniya nomi bilan yozib qoldirdi. Kasallikni mufassalrok 
yoritgan ingliz vrachi Tomas Saydengem unga «qizil isitma» (krasnaya lixoradka) 
deb nom berdi. 1789 – 1824 yillari Bretanno skarlatinani klinikasini, uning 
differensial tashxisini batafsil yoritib berdi. 
Shunday qilib,qadimda og‗ir o‗tib, ko‗plab o‗limga va og‗ir asoratlarga 
sababchi bo‗lgan skarlatina bugungi kunda o‗ta yengil, asoratsiz kasallikka 
aylandi.