O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti fizika fakulteti


§3.1.1. Ma‟ruza mashg„ulotlarining ta‟lim texnologiyasi modeli



Download 1,08 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/4
Sana18.02.2020
Hajmi1,08 Mb.
#40142
1   2   3   4
Bog'liq
elektr va magnetizm kursining metallarning magnit xossalari mavzusini oqitishda innovatsion pedtexnologiyalar usulidan foydalanish

§3.1.1. Ma‟ruza mashg„ulotlarining ta‟lim texnologiyasi modeli 

Fan ”Elektr va magnetizm” 

Mavzu: №18 nomi: “Magnitlanish turlaru va magnetiklarning sinflanishi” 

Vaqt 80 min. 

Talabalar soni: 53-ta 

O„quv  mashg„ulotining  shakli  va 

turi: 

Ma‟ruza, 

axborotli, 

tajribaviy 

namoyishli. 

Ma‟ruza rejasi: 

Quyidagi savollarni ochib berish: 

1. Amper 

gipotezasining 

zamonaviy 

talqini.  Atomning  magnet  momenti. 

Magnetiklarning sinflanishi; 

2.  Diamagnetizm va uning tabiyati. 



O„quv mashg„ulotining maqsadi: 

-  Atomning  magnet  momenti  haqida 

tushuncha beish; 

-  Moddalarning  magnitlaishi  bo‟yicha 

farqlanishi,  ya‟ni  magnetiklarning 

sinflanishi; 

-  Diamagnetizm  va  uning  tabiyatini 

tushuntirib berish. 



Pedagogik vazifalar: 

1.  Elektron  toki  tomonidan  hosil 

qulinadigan  orbital  magnet  momenti, 

elektronning 

orbital 

mexanit 


momenti.  Ular  orasidagi  giromagnit 

nisbat  va  uni  aniqlash  bilan  bog‟liq 

bo‟lgan 

Eynshteyin-de  Xaas  va 

Barnett  tajribalar    haqida  tushuncha 

O„quv faoliyatining natijalari: 

1.  Elektron  toki  tomonidan  hosil 

qulinadigan  orbital  magnet  momenti, 

elektronning  orbital  mexanit  momenti 

ularning 

formularini 

keltirib 

chiqaradilar. Ushbu kattaliklar  orasidagi 

giromagnit  nisbat  va  uni  aniqlash  bilan 

bog‟liq  bo‟lgan  Eynshteyin-de  Xaas  va 



 

30 


berish. 

Barnett  tajribalarni  o‟rganib  chiqib, ular  

haqida tushunchaga ega bo‟ladilar.

 

2. Elektronning xususiy momenti spin 



magnet 

momenti, 

spin 

mexanit 


momenti  va  Bor  magnetoni  haqida 

tushuncha berish. 

2.

 

Elektronning  xususiy  momenti  spin 



magnet momenti, spin mexanit momenti 

va  Bor  magnetoni  haqida  tushunchaga 

ega bo‟ladilar.

 

3.  Moddalarning  diamagnit  xossalari, 



Larmor  pretsessiyasi  va  Larmor 

chastotasi haqida tushuncha berish. 

3.Moddalarning  diamagnit  xossalari, 

Larmor 


pretsessiyasi 

va 


Larmor 

chastotasi  haqida  tushunchaga  ega 

bo‟ladilar.

 

Ta‟lim usullari: 

Ma‟ruza,  ko„rgazmali  namoyish,  aqliy 

xujum. 


Ta‟lim shakli: 

Frontal, jamoaviy 



Ta‟lim vositalari: 

Ma‟ruza  matni  Eynshteyin-de  Xaas  va 

Barnett  tajribalar  uchun  zarur  bo‟lgan 

asbob 


uskunalar, 

kompyuter, 

videoproektor va h.z. 

Ta‟lim berish sharoiti: 

Ma‟ruza  o„tiladigan  auditoriya,  tajriba 

namoyishi uchun stol. 

Monitoring va baholash: 

Savol-javob, uy vazifasi. 

 

Mavzu: №19; nomi: “Magnitlanish turlaru va magnetiklarning sinflanishi” 

Vaqt 80 min. 

Talabalar soni: 53-ta 

O„quv mashg„ulotining 

shakli va turi: 

Ma‟ruza, axborotli va tajribaviy namoyishli. 

Ma‟ruza rejasi: 

Quyidagi savollar ochib beradi: 

1.  Paramagnetizm  va  uning  tabiyati.  Kyuri 

qonuni; 


2.  Ferromagnetizmning  tabiyati.  Ferromagnit 

 

31 


gisterezis  hodisasi.  Kyuri  -  Veiss  qonuni. 

Magnet materiallar. 



O„quv mashg„ulotining 

maqsadi: 

- Paramagneizm tabiatini tushuntirib berish; 

- Kyuri qonuni mohiyatini ochib berish; 

Paramagetizmning 



klassik 

Lanjeven 

nazariyasini tushuntirib berish; 

-  Ferromagnetizm  tabiyatini  haqida  ma‟lumot 

berish; 

-  Ferromagnetiklarning  gisterezis  hodisasini 

tushuntirib berish; 

-Kyuri-Veiss qonunini mohiyatini ochib berish; 

- Magnit materiallar haqida tushuncha berish. 

Pedagogik vazifalar: 

-  Paramagneizm  tabiatini 

tashqi  magnet  maydoni  va 

temperatura 

tasirida 

atomlarning 

magnet 

momentini 



yo‟nalishini 

tushuntirib berish; 

-  Kyuri  tajribasi  asosida 

moddalarning  magnet  qabul 

qiluvchanligi  uchun  qonun 

mohiyatini ochib berish; 

-  Paramagetizmning  klassik 

Lanjeven 

nazariyasini 

tushuntirib berish; 

-  Ferromagnetizm  tabiyatini 

gisterezis  hodisasini,  ya‟ni 

magnitlanish  egri  chizig‟ni 

tushuntirish  asosida  yoritib 



O„quv faoliyatidan kutilayotgan natijalari: 

1.  Paramagneizm  tabiatini  tashqi  magnit 

maydoni  va  temperatura  tasirida  atomlarning 

magnit  momentini  yo‟nalishini  tushuntirib 

oladilar; 

2.  Kyuri  tajribasi  asosida  moddalarning  magnet 

qabul  qiluvchanligi  uchun  qonun  mohiyatini  va 

Kyuri 


doimiysi 

haqida  tushunchaga 

ega 

bo‟lishadi; 



3. 

Paramagetizmning 

klassik 

Lanjeven 

nazariyasini tushuntirib olishadi; 

4. 


Ferromagnetizm 

tabiyatini 

gisterezis 

hodisasini,  ya‟ni  magnitlanish  egri  chizig‟i 

asosida  tushunib  olishadi;  ferromagnetiklarni 

domen  strukturasi,  qoldiq  magnitlanish  va 

koertsetiv  kuch  haqida  ma‟lumotga  ega 

bo‟lishadi; 

5. 

Kyuri-Veiss 



qonunini 

mohiyatini 

va 


 

32 


berish; 

ferromagnetiklarni 

domen 

struktura 



orqali 

tushuntirish; 

Kyuri-Veiss 



qonunini 

mohiyatini ochib berish; 

Magnit 


materiallar 

(magnet  qattik  va  magnet 

yumshoq materiallar) haqida 

tushuncha berish. 

paramagnet 

Kyuri 


temperatura 

haqida 


tushunchaga ega bo‟lishadi; 

6.  Magnit  materiallar  (magnet  qattik  va  magnet 

yumshoq  materiallar)  haqida  tushunchaga  ega 

bo‟lib, ularning avzalliklari va qayerda ishlatishi 

haqida ma‟lumotga ega bo‟lishadi. 

Ta‟lim usullari: 

Ma‟ruza 


Ta‟lim shakli: 

Frontal, jamoaviy 



Ta‟lim vositalari: 

Ma‟ruza  matni  tajribalar  uchun  zarur  bo‟lgan 

asbob  uskunalar,  kompyuter,  videoproektor  va 

h.z. 


Ta‟lim berish sharoiti: 

Ma‟ruza o„tiladigan darsxona. 



Monitoring va baholash: 

Tezkor savol – javob. 



 

§3.1.2. Ma‟ruza

 mashg„ulotining texnologik xaritasi. 

Mavzu: №18,  nomi: “Magnitlanish turlaru va magnetiklarning sinflanishi” 

Ish 

bosqichlari 

Faoliyat mazmuni 

Ta‟lim beruvchi 

Ta‟lim 

oluvchilar 

I-bosqich. 

O„quv 

mashg„ulotiga 



kirish (10 daq.) 

1.1. Mavzuning nomini (“Magnitlanish turlaru va 

magnetiklarning 

sinflanishi”), 

maqsadini 

(texnalogik  modelda  yozilgan)  va  ma‟ruza 

jarayonidan  kutiladigan  natijalarni  (texnologik 

modelda yozilgan) e‟lon qiladi. 

1.2.  Ma‟ruza  rejasini  (texnologik  xaritada 

yozilgan)  e‟lon qiladi. 

Tinglaydilar, 

 

 



 

 

Yozib 



oladilar. 

 

33 


1.3.  Tezkor  so„rov  orqali,  talabalarning  ushbu 

ma‟ruzani  o„zlashtirishlari  uchun  zarur  bo„lgan 

bilimlarini faollashtiradi: 

1.  Moddadagi  magnit  maydoni  haqida  Amper 

gipotezasini tarifini aytib bering? 

2. 


Magnetiklarning 

magnitlanishini 

birlik 

hajmdagi  magnet  maydoni  momenti  qanday 



kattalik orqali aniqlanadi? 

3. Magnetiklarning magnitlanish vektori, magnet 

kuchlanganlik va  magnit qabul qiluvchanlik ora-

sidagi bog‟lanish qanday ifoda orqali aniqlanadi? 

4. Magnit kuchlanganlik tsirkulyatsiyasi haqidagi 

Gauss teoremasining tariflab bering? 

Tinglaydilar, 

savolga  javob 

beradilar. 

 

II -bosqich. 



Asosiy 

qism  


(55min.) 

1.1. Faollashtirilgan  bilimlar  asosida    ma‟ruza 

rejasidagi 

savollarga 

(texnalogik 

modelda 


yozilgan) 

axborotli 

tarzda 

javob 


beradi: 

Kupincha  birlik  hajmdagi  qabul  qiluvchanlik 

 

o„rniga  moddaning  bir  kilomoliga  nisbiy 



kilomolyar  qabul  qiluvchanlik 

km



  yoki  birlik 

massaga  nicbati  solishtirma  qabul  qiluvchanlik 

ishlatilishi, hamda magnit qabul qiluvchanlikning 

ishorasiga 

va 

kattaligiga 



qarab 

barcha 


magnetiklar 

uch 


turga 

(diamagnetiklar, 

paramagnetiklar 

va 


ferromagnetiklar)ga 

bo‟linishini haqida ma‟lumot beradi. 



1.2. Nils  Bor  va  Rezerford  tajribalari  asosida 

barcha 


molekulalarning 

atomlari 

musbat 

zaryadlangan  yadro  va  uning  atrofida  aylanib 



yuryvchi 

elektronlardan 

tashkil 

topganligi, 

Tinglaydilar, 

yozib 


oladilar. 

 

 



Tajribaviy 

namoyishlarni 

kuzatadilar. 

 

 



 

 

Plakatdan 



chizib 

oladilar. 

 

Kuzatadilar, 



 

34 


elektron  toki  tomonidan  hosil  qilinadigan,  ya‟ni 

elektron    orbita  bo‟ylab  harakatlanishi  sababli 

hosil  bo‟lgan  magnet  va  mexanik  momentlari 

haqida 


tushuncha 

beradi. 


Magnetikning 

magnitlanishi  uning  aylantirishga  va  aksincha, 

magnetikning  aylanishi  uning  magnitlanishiga 

sabab buluvcha giromagnit yoki magnitomexanik 

hodisalar ekanligini aytib Eynshteyn va de-Xaas, 

va  Barnett  tajribalarini  tushuntiradi  (Ilova-1,  1-



tajriba). 

1.3. O‟z  navbatda  elektron  xusuiy  spin  magnit 

va  mexanik  momentlari  mavjudligi  va  Shtern va 

Gerlax tajribalari haqida bayon qiladi (Ilova-1, 2-



tajriba). 

1.4. Orbita  bo‟ylab  aylanayotgan  elektron 

tashqi  kuch  ta‟sirida  pretsesiya  hodisasini  hosil 

qilishi  mumkinligi  va  u  Larmor  pretsessiya  yoki 

Larmor chastotasi deb atalshi haqida aytib o‟tadi. 

2.2.  Talabalarga  ma‟ruza  jarayoni  tugagani 

aytadi. 

Ma‟ruza 


bo„yicha 

kim 


nimani 

tushunmagan  bo„lsa,  savollar  bilan  murojaat 

qilishlari  mumkinligini  aytadi.  Talabalarning 

savollarini tinglab ularga  javob beradi. 

yozadilar. 

 

 



 

 

 



 

 

 



Eshitadilar, 

chizadilar, 

yozadilar. 

 

 



Savollar 

beradilar, 

tinglaydilar. 

 

III -bosqich. 



Yakuniy 

(15min.) 

3.1. 

Talabalarning 



ma‟ruza 

materialini 

o„zlashtirganlik  darajasini  tekshirish  uchun 

ularga quyidagi savollar bilan murojaat qiladi: 

1.  Solishtirma  qabul  qiluvchanlik  deb  nimani 

tushunasiz? 

2.  Moddalarni  qabul  qiluvchanligining  ishorasi 

va  kattaligiga  qarab  hechta  guruxga  ajratish 

Eshitadilar, 

savollarga 

javob 

beradilar. 



 

 

 



 

35 


mimkin? 

3. Magnetiklarning to‟la magnit momenti qanday  

aniqlanadi? 

4.  Elektronlarning  orbital  mexanik  va  magnit 

momenti  va  ularning  aniqlashiga  asoslangan  

Eynshteyn  va  de-Xaas,  va  Barnett  tajribalarini 

tushuntirib bering. 

1.5. 5. Elektronlarning spin mexanik va magnit 

momenti  va  ularning  aniqlashiga  asoslangan  

Shtern va Gerlax tajribalarini tushuntirib bering. 

6.  Moddalarning  diamagnit  xossalari  va  Larmor 

pretsessiyasi haqida tushuncha bering. 

3.2.  Javoblarni  to„ldiradi  va  qisqacha  xulosalar 

qiladi. 


3.3. Javoblarni baholaydi. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Eshitadilar. 

 

Eshitadilar. 



 

Ilova 1 

 

№1 Ma‟ruza bo‟yicha tushuntiriladigan tajribalar

  (kerakli  asbob-

uskunalar: videoproektor, kompyuter, plakatlar): 

1-chizma – Amper gipotezasi (ilmiy farazi)

 

 



 

 

Modda  molekulalarida  elektronlarning 



orbita  bo„ylab  yadro  atrofida  harakati 

elementar 

tok 

hosil 


qiladi. 

Bu 


elementar toklar o„z magnit maydonini 

hosil qiladi.

 

 


 

36 


2-chizma  –  Giromagnit  yoki  magnitomexanik  hodisalarni tushuntirish uchun 

Eynshteyn -de Xaas va Barnett tajribalari

 

 

 



 

 

3-chizma  –  Elektronlarning  xususiy  momenti  mavjudligini  isbotlavchi   

Shtern va Gerlax tajribalari

 

 

 



4-chizma  –  Elektronlarning  pretsessiya  xodisasini  namoyish  qiluvchi  video 

slaydlar. 



 

37 


 

 

 



 

Larmor 


pretsessiyasi 

yoki 


Larmor 

chastotasi: 



m

eB

L

2



 

Gauss sistemasida



mc

eH

L

2



 

 



Diamagnetiklar  –  manfiy 

  qabul  qiluvchanlikli  va  shunga  ko„ra    <  1 

magnit  singdiruvchanlikli moddalar. 

Bularga: vodorod, suv, shisha, rux, kumush, oltin, mis, vismutlar kiradi. 

Diamagnetiklarda 

  bo„lganligi  uchun  (4)  formuladan  kelib  chiqadi: 

qo„shimcha  magnit  maydon  tashqi  maydonga  qarama-qarshi  yo„naladi  va 

natijaviy magnit maydon biroz susayadi. 

Diamagnetik  magnit  maydonga  kiritilsa,  u  eng  katta  kuchlanishli  sohadan  itarilib 

chiqariladi va kuch chiziqlariga perpendikulyar joylashadi. 

Diamagnetik  atomlari  tashqi  magnit  maydon  bo„lmaganda  xususiy  magnit 

momentiga ega bo„lmaydi. Tashqi magnit maydon ta‟sirida atomlar shu maydonga 

qarama-qarshi momentga ega bo„ladi.  Tashqi magnit maydonning elementar tokka 

ta‟siri tokning magnit momenti  bilan aniqlanadi: 

,         

,                 (1) 

 

bu  yerda      –  elementar  tok  kuchi,      –  yuza,      – 



 

38 


normal vektori.  

 vektor elementar tok yuzasiga perpendikulyar bo„ladi. 

Tashqi  magnit  maydon  yo„q  bo„lsa,  elementar  toklar  va  ularning  magnit 

maydonlari tartibsiz joylashadi. Bunday modda qo„shimcha magnit maydon hosil 

qilmaydi: 

 .

 



 

Mavzu: №19,  nomi: “Magnitlanish turlaru va magnetiklarning sinflanishi” 

Ish 

bosqichlari 

Faoliyat mazmuni 

Ta‟lim beruvchi 

Ta‟lim 

oluvchilar 

I-bosqich. 

O„quv 

mashg„ulotiga 



kirish 

(10 


daq.) 

1.1. Mavzuning nomini (“Magnitlanish turlaru va 

magnetiklarning 

sinflanishi”), 

maqsadini 

(texnalogik  modelda  yozilgan)  va  ma‟ruza 

jarayonidan  kutiladigan  natijalarni  (texnologik 

modelda yozilgan) e‟lon qiladi. 

1.2.  Ma‟ruza  rejasini  (texnologik  xaritada 

yozilgan)  e‟lon qiladi. 

1.3.  Tezkor  so„rov  orqali,  talabalarning  ushbu 

ma‟ruzani  o„zlashtirishlari  uchun  zarur  bo„lgan 

bilimlarini faollashtiradi: 

1.  Moddadagi  magnit  maydoni  haqida  Amper 

gipotezasini tarifini aytib bering? 

2. 


Magnetiklarning 

magnitlanishini 

birlik 

hajmdagi  magnet  maydoni  momenti  qanday 



kattalik orqali aniqlanadi? 

3. Magnetiklarning magnitlanish vektori, magnet 

kuchlanganlik va  magnit qabul qiluvchanlik ora-

sidagi bog‟lanish qanday ifoda orqali aniqlanadi? 

4. Magnit kuchlanganlik tsirkulyatsiyasi haqidagi 

Gauss teoremasining tariflab bering? 

Tinglaydilar, 

 

 



 

 

Yozib 



oladilar. 

Tinglaydilar, 

savolga  javob 

beradilar. 

 


 

39 


II -bosqich. 

Asosiy  qism  

(55min.) 

1.6. Faollashtirilgan  bilimlar  asosida    ma‟ruza 

rejasidagi 

savollarga 

(texnalogik 

modelda 


yozilgan)  axborotli  tarzda  javob  beradi:  1905 

yilda  Lanjeven  tomonidan  paramagnetizmning 

klassik  nazariyasi  yaratilganligi  va  bu  nazariya 

kuchli  bo‟lmagan  maydon  va  juda  past 

temperaturalar uchun ishlatilishi haqida gapiradi. 

Bu  sharoitda  paramagnetikning  magnitlanishi  J 

va 

maydon 


kuchlanganligi 

orasidagi 



proportsionallikdan 

chetlanish 

kuzatilishini 

tushuntiradi  va  hamma  magnet  momentlar 

maydon  bo‟yicha  joylashgandan  keyin  H  ning 

ortishi va J ning o‟sishiga olib kelmasligini, ya‟ni 

magnet to‟yinish holati kuzatilishini aytadi. 

1.7. Paramagnetizmning  kvant  nazariyasi  atom 

magnet  momentilarining  maydonga  nisbatan 

orientatsiyasining  diskretligini  hisobga  olishi 

aytadi. 

1.8. Ferromagnetizmning 

tabiyatini 

haqida 


ma‟lumot  beradi  va  ferromagnetiklarning 

magnitlanish  egri  chizigi  haqida  taxtab  o‟tadi. 

Bunda 

)

(



0

J

H

B



 

diagrammasida 



magnitlanish 

egri 


chizig‟i 

tushuntiriladi.  

Temirning  magnitlanishiga  doir  rus  olimi 

A.G.Stoletov  tajribalari  moxiyatini  talabalarga 

ongiga singdirish. 

1.9. Qoldiq  induktsiya  B

r

,  qoldiq  magnitlanish 



J

r

  va  koertsitiv  kuch  haqida  ma‟lumot  berish. 



Ferromagnetikka  o‟zgaruvchan  magnit    maydon 

ta‟sir  qilganda  induktsiya  gisterezis  sirtmog‟i 

Tinglaydilar, 

yozib 


oladilar. 

 

 



Tajribaviy 

namoyishlarni 

kuzatadilar. 

 

 



 

 

Plakatdan 



chizib 

oladilar. 

 

Kuzatadilar, 



yozadilar. 

 

 



 

 

 



 

 

 



Eshitadilar, 

chizadilar, 

yozadilar. 

 


 

40 


egri  chizig‟i  bo‟yicha  o‟zgarishini  tushuntirib 

berish. 


1.10. 

Ferromagnetizm  nazariyasini  Ya.I. 

Frenkel  va  Geyzenberg  tomonidan  yaratilganligi 

haqida  gapiradi  va  feromagnetiklarning  magnet 

hususiyatlari  elektronlarning  hususiy  (spin) 

momentlari 

tomonidan 

belgilanadidegan 

xulosaga  kelinadi.  Ma‟lum  sharoitda  kristallarda 

shunday 


kuchlar 

hosil 


bo‟ladiki, 

elektronlarning  magnet  momentlarini  o‟zaro 



parallel  joylashtiradi.  Natijada  (o‟z-o‟zidan) 

spontan  magnitlanish  sohasi  hosil  bo‟ladi,  ular 

domenlar  deb  atalishini  aytadi.  Ushbu    spontan 

magnitlanish sohasini temperaturaga bo‟liqligini, 

Kyuri 

nuqtasi 


va 

Kyuri-Veyss 

qonunini 

tushuntirib beradi. 

2.2.  Talabalarga  ma‟ruza  jarayoni  tugagani 

aytadi. 


Ma‟ruza 

bo„yicha 

kim 

nimani 


tushunmagan  bo„lsa,  savollar  bilan  murojaat 

qilishlari  mumkinligini  aytadi.  Talabalarning 

savollarini tinglab ularga  javob beradi. 

 

Savollar 



beradilar, 

tinglaydilar. 

 

III -bosqich. 



Yakuniy 

(15min.)


 

3.1. 


Talabalarning 

ma‟ruza 


materialini 

o„zlashtirganlik  darajasini  tekshirish  uchun 

ularga quyidagi savollar bilan murojaat qiladi: 

1. Magnetiklar deb qanday moddalarga aytiladi? 

2.  Amper  gipotezasi  (ilmiy  farazi)  ning 

mazmunini bayon etib bering. 

3.  Moddaning  magnit  singdiruvchanligi  va 

magnit 


qabul 

qiluvchanligi 

nimalarni 

ifodalaydilar? 

Eshitadilar, 

savollarga 

javob 

beradilar. 



 

 

 



 

 


 

41 


4.  Qanday  moddalarga  diamagnetiklar  deyiladi? 

Ularning asosiy xossalari nimalardan iborat? 

5. Qanday moddalarga paramagnetiklar deyiladi? 

Ularning asosiy xossalari nimalardan iborat? 

6.  Ferromagnetiklar  deb  qanday  moddalarga 

aytiladi?  Ferromagnetiklarning  asosiy  xossalari 

nimalardan iborat? 

7. Gisterezis hodisasi nimadan iborat? 

8. Kyuri temperaturasi deb qanday temperaturaga 

aytiladi? 

9. Domenlar deb nimalar ataladi? 

3.2.  Javoblarni  to„ldiradi  va  qisqacha  xulosalar 

qiladi. 

3.3. Javoblarni baholaydi. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Eshitadilar. 



 

Eshitadilar. 



 

Ilova 2 

 

№1 Ma‟ruza bo‟yicha tushuntiriladigan tajribalar

  (kerakli  asbob-

uskunalar: videoproektor, kompyuter, plakatlar): 

1-chizma  –  Lanjeven  tomonidan  yaratilgan  paramagnetizmning  klassik 

nazariyasini tishintirib berish uchun chizmalar; 

 

Paramagnetiklar  –  musbat 

 

qabul  qiluvchanlikli  va 



  magnit 

singdiruvchanlikli moddalar. 

Bularga:  azot,  kislorod,  havo,  ebonit, 

alyuminiy, volfram, platinalar kiradi. 

 

Paramagnetiklarda  qo„shimcha  magnit  maydon  tashqi  maydon  yo„nalishi  bilan 



mos  keladi,  chunki

    va  natijaviy  magnit  maydon  biroz  kuchayadi



 

42 


Paramagnetik magnit maydonga kiritilsa, u eng katta kuchlanishli sohaga tortiladi 

va kuch chiziqlari bo„ylab joylashadi. 

Paramagnetik  atomlari  tashqi  magnit  maydon  bo„lmaganda  xususiy  magnit 

momentiga  ega  va  bu  momentlar  tartibsiz  joylashadi.  Tashqi  magnit  maydon 

bo„lganda magnit momentlari maydon bo„ylab birmuncha tartibli joylashadi. 

Dia- va paramagnetiklarning magnit qabul qiluvchanligining absolyut qiymati juda 

kichik  bo„lgani  sababli 

),  ularning  magnit  singdiruvchanligi 

birdan juda kam farqlanadi. 

Dia- va paramagnetiklar kuchsiz magnitli moddalar deyiladi. 

 

2-chizma–  Ferromagnetiklarning    magnitlanish  egri  chizig‟ini  tushuntirib  berish 

uchun chizma; 

 

 

Tashqi  magnit  maydonining  induksiyasi  nolgacha  kamayganda  magnitlanish 



yo„qolmaydi. U   qoldiq magnitlanish induksiyasi bilan xarakterlanadi. 

Koersitiv (ushlanib qoluvchi )  kuch – qoldiq magnitlanishni olib tashlash 

uchun kerakli qarama-qarshi maydon induksiyasining qiymati (OC-kesma). 

Katta koersitiv kuchga ega bo„lgan ferromagnetik – qattiq, kichik koersitiv 

kuchlisi esa – yumshoq deyiladi. 



Magnitostriksiya 

– 

magnitlanish 



jarayonida 

ferromagnetikning 

deformatsiyasi. 


 

43 


Barcha  ferromagnetiklar  qiziganda  o„zining  xususiy  magnit  xossalarini 

yo„qotadi va paramagnetikka aylanadi. 



Kyuri  temperaturasi  –  ferromagnetik  holatidan  paramagnetik  holatiga 

o„tish temperaturasi. 

Kyuri temperaturasi: 

770 

0

C 

(temir); 1150 



0

C  (kobalt);    360 

0

C      

(nikel). 



 

3-chizma–  Ferromagnetiklarning    magnit  kirituvchanligi 

  (  magnit  qabul 



qiluvchanlik 

)  maydon  kuchlanganligi  funktsiyasi  va  spontan  magnitlanish 



sohalari (domenlar) haqida tushunchalar beruvchi chizmalar; 

 

 



 

 

 



Ferromagnetiklarda  Kyuri  temperaturasidan  pastda  butunlay  magnitlangan 

sohalar  mavjud  bo„lib  –  domenlar  deb  ataladi  va  ularning  o„lchamlari 



 

44 


  ga  yetadi.  Tashqi  magnit  maydon  ferromagnetikka  ta‟sir  etib, 

domenlarning magnit momentlarini tartiblaydi. 

Barcha  domenlar  magnit  momentlarining  vektorlari  tashqi  magnit  maydonga 

parallel joylashganda magnit to„yinish hosil bo„ladi. 

 

 

 



 

 

Magnit  maydon  induksiyasi 



 ning tashqi magnit maydon 

kuchlanganligi 

 

ga 


bog„liqligi.

 

 




Download 1,08 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish