O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti

 
Orqa miyaning sito va miyeloarxitektonikasi. 
Orqa miya hujayra va tola tuzilishi. Orqa miyaning ko‘ndalang kesmasida uning ikki 
simmetrik bo‘lakchadan tuzilgan kulrang moddasi yaqqol ko‘zga ko‘rinadi. Bu moddaning 
ko‘rinishi N xarfi, yoki kapalak shaklini eslatadi. Kulrang modda hujayralar yig‘indisi bo‘lib, orqa 
miyaning xususiy segmentar apparati deb yuritiladi. Orqa miyaning kulrang moddasini o‘rab turgan 
oq modda hujayralarning o‘siqchalaridan tuzilgan bo‘lib, buni orqa miyaning o‘tkazgich apparati 
deb yuritiladi. Kulrang moddani hujayra tuzilishini o‘rganishga sitoarxitektonika deb yuritiladi. 
Endi, orqa miyaning ko‘ndalang kesmasidagi hujayra tuzilishini ko‘rib chiqamiz. 
Orqa miyaning ko‘ndalang kesmasini rasmini chizib, uning tuzilishini tushuntiriladi: 
Oldingi shox:
Cornuar anterior
Ortki shox 
Cornuar posterior
Oldingi kulrang birikma 
Comissura grisea anterior
Ortki kulrang birikma 
Comissura grisea posterior
Yon shox Cornu lateralis C8-L1,2 segmentlarida 
Kulrang moddani markazida orqa miyaning markaziy kanali 
canalis centralis
joylashgan. 
Bu kanal homila tug‘ilgandan so‘ng epindimal hujayralar bilan to‘lgan bo‘ladi. Orqa miyaning 
funksional anatomiyasini ko‘rib chiqamiz. Oldingi shox -harakat hujayralaridan tuzilgan bo‘lib 
o‘zlari harakatni hosil qilmasalar ham, harakat aktida qatnashadilar. Ortki shox -sezgi 
hujayralaridan tashkil topgan.Yongi shox vegetativ simpatik hujayralardan tuzilgan. Oldingi shox 
sitoarxitektonikasining funksional tuzilishi: 
Oldingi shoxda harakatlantiruvchi nevron hujayralari guruh-guruh bo‘lib yotadi. Har bir 
guruh neyronlari o‘ziga tegishli bo‘lgan muskullarni nervlaydi.Oldingi shox hujayralari ichki 
medial va tashqi lateral yadrolariga bo‘linadi. Ichki yadro oldingi va orqa hujayra guruhlaridan 
tashkil topgan bo‘lib, ular orqa va belning uzun va kalta muskullarini nervlaydi ,tashki yadro xam 
bir necha guruxlarga bulinadi.Tashki yadroning oldingi gurux xujayralari nucleus antero lateralis 
elka va tos soxasidagi muskullarni,tashki yadroning markazidagi gurux xujayralari nukleus 
dorsolateralis elka va son muskullarini ,tashki yadroning orqa gurux xujayralari -nucl.mediolateralis 
ilak va boldir muskullarini ,tashki yadroning orqa tomonidagi xujayra guruxlari nucl.posterior 
posterolateralis qo‘l va oyoq panjalarining muskullarini nervlaydi.Yon amiotrofik skleroz 
kasalligida ana shu xujayralaridan ayniqsa nucl.posterior postlateralis zararlanadi.Aytilgan 
funktsional tsitoarxitektonikasini bilish patologik jarayonni qayerda joylashganligini aniqlashga 
yordam beradi. Lateral yadro yon shoxga yaqin joylashgani uchun ular ham zararlanib, vegetativ 
buzilishlarga olib keladi. Ortki shoxlarning sitoarxitektonikasini funktsional tuzilishi: Ortki 
shoxning markazida 
nukl.tracti spinotalamo optica
ortki shoxning markaziy yadro hujayralari 

---

116 
oldida oldingi shilimshiq moddasi -
substancia gelatinosae rolanda
joylashgan. Bu ikkala hujayra 
guruhlari yuzaki sezgi yo‘liga tegishlidir. 
Orqa shoxning asosida joylashgan Klark ustuni hujayralari esa spinotserebbellyar yo‘llariga 
tegishlidir. 
Endi orqa miya anatomik tuzilishi va tananing qaysi qismlari bilan aloqador ekanligiga ko‘ra 
quyidagi klinik qismlarga bo‘linadi. 
1.
Yuqori bo‘yin qismi-bo‘yin va qisman bosh terisini, bo‘yin muskullarini va diafragmani. 
2.
Bo‘yin kengligi-yelka sohasi va qo‘lning terisini va muskullarini. 
3.
Ko‘krak qismi-tana terisini-uning muskullarini va ichki a‘zolarini. 
4.
Bel kengligi-tos sohasi va oyoqning terisini va muskullarini. 
5.
Orqa miyaning konusi-chov terisini-uning muskullarini hamda chanoq organlarini, siydik 
pufagini sfinkterini va m. sfinkter aktni nervlaydi.